Ayşe Sayın
Ankara, BBC Türkçe
Türk Ceza Kanunu’ndaki (TCK) “casusluk” hatasının kapsamını genişleten ve kamuoyunda “etki ajanlığı” olarak bilinen düzenlemenin de içinde yer aldığı Noterlik Yasa Teklifi, aksi bir karar alınmazsa bu hafta TBMM Genel Kurulu’nda görüşülecek.
23 husustan oluşan yasa teklifinin, “etki ajanlığı” düzenlemesi olarak nitelendirilen, TCK’nın “Devlet Sırlarına Karşı Kabahatler ve Casusluk” kısmına, “Devletin güvenliği yahut siyasal faydaları aleyhine hata işleme” başlığıyla yeni hata tarifi ekleyen 16’ıncı unsuru tartışma konusu.
AKP düzenlemenin, “yeni tip casuslukla mücadele” için gerekli olduğunu savunuyor.
Muhalefet ve basın meslek örgütleri ise düzenlemeyi, “muğlak tabirler içerdiği için cadı avına dönüşebileceği” telaşla eleştiriyor.
CHP, teklifin Meclis’ten motamot geçmesi halinde Anayasa Mahkemesi’ne iptal başvurusu yapmaya hazırlanıyor.
Düzenleme birinci kere Mayıs ayında gündeme gelmişti.
AKP düzenlemeyi 9. Yargı Paketi’ne koymayı planlamış lakin reaksiyonların akabinde vazgeçmişti.
İlk taslakta “Türk vatandaşları yahut kurum ve kuruluşları ya da Türkiye’de bulunan yabancılar hakkında araştırma yapan yahut yaptıranlar” da kabahat kapsamına alınıyordu.
Bu hafta Genel Kurul’a gelmesi beklenen yeni teklifte bu söz yer almadı.
Ancak teklifte, “devletin güvenliği yahut iç ya da dış siyasal faydaları aleyhine yabancı bir devlet yahut tertibin stratejik çıkarları yahut talimatları doğrultusunda hata işleyenlerin cezalandırılacağı” kararı korundu.
Yasa teklifi ne getiriyor?
Yasa teklifi, TCK’daki “casususluk” kabahatini düzenleyen 339’uncu hususa “devletin güvenliği yahut siyasal faydaları aleyhine hata işleme” başlığı altında yeni bir cürüm ihdası ekliyor.
Teklif, “casusluk suçu” kapsamı dışında olmak kaydıyla, “devletin güvenliği yahut iç yahut dış siyasal faydaları aleyhine yabancı bir devlet yahut tertibin stratejik çıkarları yahut talimatı doğrultusunda kabahat işleyenler hakkında üç yıldan yedi yıla kadar mahpus cezası” verilmesini öngörüyor.
Teklif ayrıyeten, “Fail hakkında hem bu kabahatten hem de işlediği ilgili cürümden ötürü farklı başka cezaya hükmolunur” tabiriyle ikili cezalandırmanın da yolunu açıyor.
Suçun, savaş sırasında yahut savaşa hazırlıklarını tehlikeye sokması halinde, ceza 8 yıldan 12 yıla kadar artırılabilecek.
Söz konusu cürümden kovuşturma yapılması ise Adalet Bakanlığı’nın müsaadesine bağlanıyor.
İktidar düzenlemeyi neden istiyor?
AKP kurmayları, yeni düzenlemeye gerek duyulmasının nedenini, “TCK’daki casusluk hatasının kapsamının, gelişen teknoloji nedeniyle yetersiz kalması” olarak açıklıyor.
Parti kurmaylarına nazaran TCK’daki “casusluk” kabahati, teknik olarak bilgi ve doküman temini üzerinden işlenebilen bir cürüm tipi. Günümüzde ise casusluk kavramı içinde kalabilecek kabahatler farklı tekniklerle işlenebiliyor.
Yasa teklifinin münasebetinde, düzenlemeye gerek duyulmasının nedeni olarak “casuslukla daha aktif mücadele” maksadı gösteriliyor.
“Belge ve bilgi temini yahut açıklanması dışında casusluk amacıyla kabahat işlenmesinin de başka bir hata olarak düzenlendiği” vurgulanan münasebette, “devletin iç ve dış siyasal yararları” ile “güvenliği” kavramı ortasında sıkı bağlantı bulunduğu vurgulanıyor.
Muhalefet ne diyor?
Başta CHP olmak üzere muhalefet partileri, TBMM Adalet Komisyonu’nda kabul edilen yasa teklifine “muhalefet şerhi” koydu.
Muhalefet şerhlerindeki ortak noktalar düzenlemenin “çifte cezalandırma” içermesi, söz özgürlüğüne yeni maniler getirmesi ve “suç kapsamının muğlak olması nedeniyle cadı avına dönüşme potansiyeli” oldu.
Muhalefet şerhlerinde teklifin yol açacağı sakıncalara ait öncelikle şu görüşlere yer verildi:
- “İhdas edilen hatanın kovuşturulması için Adalet Bakanı’nın müsaadesine olağan tutulması, kelam konusu düzenlemenin siyasi bir emele yönelik olarak muhaliflerin sesini bastırmak maksadıyla kullanılacağını deşifre etmektedir.”
- “AKP iktidarında, parti devletleşmiş, devlet de partileşmiştir. Bunun bir sonucu olarak iktidarın siyasi siyasetleri devlete mal edilmekte ve iç ve dış siyasal faydalar buna nazaran belirlenmektedir.”
- “Devletin güvenliği, iç ve dış siyasal faydaları, stratejik çıkarları ibareleri muğlak sözler olup, somut kabahat fiillerinin açıklanmaması, hata ve cezada yasallık unsuruna karşıttır. Siyasi ve keyfi kararlara neden olacaktır. Örnek vermek gerekirse, bir şahıs, TCK 299’da tanımlanan “cumhurbaşkanına hakaret” cürmünü işlediği taktirde, bu fiilin, ülke faydası aleyhine ve yabancı devlet çıkarları doğrultusunda işlendiğinden bahisle, yalnızca bir vatandaş da olsa, bir gazeteci de olsa, bir sivil toplum kuruluşu temsilcisi de olsa, casus damgasıyla damgalanması mümkün hale gelecektir.”
Basın meslek örgütleri neden karşı çıkıyor?
Basın meslek örgütleri teklifi, basın özgürlüğü için önemli bir tehdit olarak görüyor.
Türkiye’nin önde gelen basın meslek kuruluşları, 22 Ekim’de yayımladıkları ortak açıklamada, yasa teklifinin “iktidar eleştirisini bastırmak ve gazetecilik faaliyetlerini tüzel belirsizliklerle dolu bir alan içine itmek maksadıyla oluşturulduğunu” savunmuştu.
Açıklamada şu tabirler yer almıştı:
“ ‘Etki ajanlığı’ kavramının ceza kanununa eklenmesi, basın özgürlüğünü önemli bir tehdit altına sokan bir adım olup, ‘iç ve dış siyasal faydalar aleyhine’, ‘yabancı organizasyon’ ve ‘savaş etkinliği’ tabirlerinin getirdiği muğlaklık, bu düzenlemenin her türlü gazetecilik faaliyeti üzerinde baskı oluşturma potansiyeli taşıdığına işaret etmektedir.
“Bu düzenleme, gazetecilerin mesleklerini icra ederken her an ‘etki ajanı’ olarak damgalanma riski ile karşı karşıya kalacakları bir ortam yaratacaktır.”