Aynı vakitte Birlemiş Milletler (BM) Sürdürülebilir Kalkınma Çözümleri Ağı Başkanı da olan ABD’li ekonomist Prof. Dr. Jeffrey Sachs, ABD’deki başkanlık seçimlerinin akabinde Trump’ın zaferinin global iktisat, Türkiye-ABD münasebetleri, Orta Doğu ve Çin ile münasebetleri nasıl etkileyebileceğine ait AA’ya konuştu.
Trump’ın varsayım edilemez bir yapısı olduğu için başkanlığı devrindeki siyasetlerini öngörmenin güç olduğunu, olumlu ve olumsuz tarafların olacağını söyleyen Sachs, “Bir olumlu tesiri Ukrayna’daki savaşı bitirme ihtimali. Bu savaş, temel olarak ABD’nin NATO’ya Ukrayna’yı dahil etme niyetinden ve Rusya’nın buna direnç göstermesinden kaynaklandı. Bu ABD’nin 30 yıldır sürdürdüğü berbat bir fikirdi ve sonunda savaşa yol açtı.” diye konuştu.
Sachs, Trump’ın bu savaşı bitirmek istediğini ve bunun temel yolunun Ukrayna’nın NATO’ya dahil edilmemesi ve Rusya’nın da böylelikle saldırmayı bırakması olduğunu lisana getirdi.
Ancak Trump’ın Orta Doğu siyasetlerinin daha makûs olabileceğine dikkati çeken Sachs, şöyle devam etti:
“Trump her vakit güçlü bir İsrail destekçisiydi ancak şu an gerekli olan bu değil. Trump’ın en büyük finansal destekçileri Siyonist aşırıcılar. Şu an gerekli olan iki devletli tahlil. Trump bir diplomat üzere mi yoksa Netanyahu’nun destekçisi üzere mi hareket edecek? Asıl soru bu. Netanyahu, Gazze’de soykırıma yol açıyor ve ABD’yi de İran ile bir savaşa çekmeye çalışıyor. Trump’ın İsrail’e dayanağının hududu olup olmadığını göreceğiz. Tahminen Trump Orta Doğu’da büyüyen bu savaşı bitirmesi gerektiğini anlayacak. Trump, barış için tek tahlil olarak Filistin devletinin yanında olmalı.”
Sachs, Donald Trump’ın Orta Doğu ile bağlarının bu manada değerli olacağını belirterek, Arap dünyası, Türkiye ve daha geniş çapta İslam dünyasıyla âlâ ilgilerin Trump ve ABD’nin çıkarına olacağını söyledi.
Trump’ın bunu anlaması gerektiğini vurgulayan Sachs, “Çünkü İsrail şu anda pervasız, büsbütün aşırılık yanlısı, önemli savaş kabahatleri işliyor ve şiddeti yayıyor. Netanyahu denetim edilemiyor. ABD ve İsrail hariç neredeyse tüm dünya bir Filistin devleti olması gerektiğini söylüyor. ABD’nin bunu dinleyip dinlemeyeceği büyük bir soru işareti. Dinlemezse, ABD diplomatik olarak kendini dünyanın geri kalanından izole etmiş olacak. Arap ülkeleri, İslam İşbirliği Teşkilatı, BRICS, Afrika Birliği ve neredeyse tüm başka ülkeler ABD’ye gidişatı değiştirmesi ve Filistin’in BM’ye tam üyeliğini veto etmeyi sonlandırması davetinde bulunuyor.” değerlendirmesini yaptı.
“TÜRKİYE, RUSYA VE ORTA DOĞU’YU ÇOK YETERLİ TANIYOR”
Sachs, Trump’ın “savaşları bitireceğini” söylediğini anımsatarak, bu hususta Türkiye’nin “diplomasideki ustalığından” faydalanabileceğine işaret etti.
Dünyada, Karadeniz, Doğu Akdeniz ve Orta Doğu’yu Türkiye’den daha güzel anlayan bir ülke olmadığını lisana getiren Sachs, “Türkiye, ABD’nin Ukrayna ve Orta Doğu’daki savaşları bitirmesinde güzel bir danışman olabilir. Dünyada ayrıyeten Türkiye’den daha ağır bir diplomasi yürüten bir ülke de yok. Türk siyasetçiler ve diplomatlar, Rusya ve Orta Doğu’yu çok güzel biliyor ve Türkiye, ABD’nin Ukrayna’daki savaşın bitebileceğini anlamasına yardımcı olabilir. Esasen bu savaş Mart 2022’de Ankara’daki müzakerelerde neredeyse bitmişti.” diye konuştu.
Sachs, Orta Doğu’daki savaşın lakin bir Filistin devleti olduğunda biteceğinin altını çizerek, “Türk diplomatlar bunu ABD’ye anlatabilir. Türkiye, ABD’nin hakikat bir dış siyaset oluşturmasına yardımcı olabilir. Türkiye’nin diplomasideki ustalığı bilhassa şu anda çok kıymetli.” dedi.
Bölgede barış olmasının Türkiye için de çok değerli olduğunu vurgulayan Sachs, Karadeniz ve Orta Doğu’daki savaşlar devam ettiği sürece, Türkiye’nin başarmak istediği dinamik ekonomik büyüme ve kalkınma için daha az baht olduğunu anlattı.
“TRUMP AVRUPA’YA KARŞI DOSTÇA OLMAYACAK”
Sachs, ayrıyeten Ukrayna’daki savaş konusunda Avrupalı ülkeler ile Rusya’nın komşusu Baltık ülkelerinin de siyasetlerini değiştirmesi gerektiğini aktardı.
Avrupa’nın ABD ile birebir lisanı kullandığını ve son 4 yıldır ABD ne dediyse yaptığını lisana getiren Sachs, “Avrupa Birliği (AB), Avrupa için büyük bir pazar olan Çin ile alakaları bozdu. Düşük maliyetli gücün kaynağı olan Rusya ile ilgileri kopardı. AB de Rusya ile savaşa girdi ki bu çok büyük bir yanılgıydı. ABD’ye bu itaat Avrupa iktisadı için çok makus sonuçlar doğurdu. Avrupa artık sorgulamadan ABD’yi dinlememesi gerektiğini anlamalı.” formunda konuştu.
Sachs, Trump’ın başkanlığı devrinde Avrupa’ya karşı çok dostça olmayacağını belirterek, muhtemelen yeni ek gümrük vergileri uygulayacağını tabir etti.
Avrupa’nın makul davranması gerektiğini söyleyen Sachs, “Avrupa akıllıysa, Çin ve Rusya ile ilgilerini düzeltir, Ukrayna ve Rusya ortasında barışın yolunu arar. Avrupa, her vakit çok naif ve tehlikeli bir fikir olan Rusya’yı yenme telaffuzunu bir kenara bırakmalı.” ikazında bulundu.
Sachs, birebir formda Rusya’nın komşusu olan Baltık ülkelerinin de söylemlerinde kusur yaptığını düşündüğünü lisana getirerek, “Baltık ülkeleri ABD’nin kendilerini koruyacağını düşünüyor ancak bu kadar naif olmayı bırakmalılar. ABD’nin her vakit kendi çıkarları vardır ve siyasetleri sık sık değişir. Ulusal güvenlik için ABD’ye güvenmek bir kusurdur.” dedi.
ELON MUSK VE ÇİN İLE İLİŞKİLER
Çin ile alakalar açısından da karışık bir durumun kelam konusu olduğunu söyleyen Jeffrey Sachs, Trump’ın ekonomik manada hayli müdafaacı olduğunu ve Çin mallarının ABD pazarına girmesini istemediğini aktardı.
Sachs, Trump’ın tıpkı vakitte Çin ile savaş istemediğini söylediğine dikkati çekerek, “Ben bilhassa Çin ile güvenlik bahislerinde kaygılıyım zira ABD siyasetini değiştirmediği sürece Çin ile açık bir çatışmaya gerçek gittiğimizi düşünüyorum. Asıl problem Tayvan. ABD, Tayvan konusunda çok fazla oyun oynuyor. Tayvan Çin’in bir modülü ve ABD Tayvan’ı silahlandırmamalı. ABD bunu durdurursa, bir ABD-Çin savaşı riski değerli ölçüde azalacaktır.” biçiminde konuştu.
Trump’ın başkanlık periyodundaki siyasetlerinin atayacağı isimlere de bağlı olduğunu kaydeden Sachs, Ulusal Güvenlik Danışmanı ve Dışişleri Bakanı atamalarının Çin ile alakalar açısından kaygı verici olduğunu söyledi.
Sachs öteki yandan Trump’ın kampanya devrindeki en büyük destekçisi olan Elon Musk’ın şirketi Tesla’nın Çin’de büyük bir fabrikası olduğunu anımsatarak, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Umuyorum ki Elon Musk, Trump’a Çin ile alakaları kesmemesini söyler. Trump, kampanya periyodundaki kelamlarını başkanlığında da sürdürürse, daha fazla global istikrarsızlık olacak lakin tehditlerini azaltır ve Musk’ı dinlerse, daha düzgün bir senaryo görebiliriz.”