Sağlıktan perakendeye kadar birçok bölümde istihdam edilenler, hayat maliyetinin daha düşük olduğu Anadolu’ya yöneldi. Eylül ayında daha da artması beklenen çalışan göçünün, önümüzdeki devirde eleman bulma ıstırabına yol açması bekleniyor. Bölüm temsilcileri, kelam konusu göçü durdurmak için çalışanlara yönelik kira ve lojman üzere takviyelerin bir an evvel devreye alınması gerektiği vurguladı.
Türkiye’de son aylarda süratle artarak haziran ayında yüzde 78,62 ile son 24 yılın rekorunu kıran enflasyon, büyük kentler ve turizm bölgelerinde yüksek talebe bağlı olarak çok daha sert hissediliyor. Bu da kelam konusu bölgelerde hayatın daha pahalılaşması manasına geliyor. Fiyat artışlarının en sert hissedildiği alanlardan biri de konut kiraları.
Dünya gazetesinin haberine nazaran, en son temmuz ayında gerçekleşen minimum fiyat artırımına karşın fahiş oranlarda artan kiralar, İstanbul üzere büyükşehirler ve Antalya üzere kıyı bölgelerde ömrü daha da zorlaştırıyor. Kelam konusu gelişmelerin Türkiye genelinde en yüksek kira bedeline sahip olan Muğla, Antalya ve İstanbul üzere kentlerden, doğu vilayetlerine kira kaynaklı göçe yol açtığı belirtiliyor.
İSTANBUL’DA ORTALAMA KİRA 8 BİN TL’Yİ GEÇTİ
Gayrimenkul kesimine yönelik tahlil hizmeti sunan endeksa.com’un bilgilerine nazaran haziran ayı itibariyle ortalama kiralar son bir yılda Muğla’da yüzde 73 artarak 14 bin 937 TL’ye, Antalya’da yüzde 310 artarak 10 bin 397 TL’ye ve İstanbul’da yüzde 168 artarak 8 bin 107 TL’ye çıktı. Yüksek kira artışları, bir devir en cazip bölgeler ortasında gösterilen bu büyükşehirlerin memur ve düşük gelirler için adeta mahrumiyet bölgesine dönüşmesine yol açtı. Bu durum aksine göçü hızlandırırken, birebir vakitte çalışmak için büyükşehirlere gelmek isteyenleri de durdurdu.
KİRA DAYANAĞI VERİLMELİ
Artan göç, perakende kesiminden dokuma dalına kadar emek ağır birçok bölümde personel bulma meselelerinin artmasına yol açtı. Bu bölgelerde faaliyet gösteren birçok şirket ise bu olumsuz durum için harekete geçti. Sıhhat dalında faaliyet gösteren kimi oyuncuların lojman üretimi için kolları sıvadığı öğrenilirken, emsal takviyelerin artması gerektiği lisana getirildi. Birçok kesim temsilcisi, göçün yaşandığı bu kentlere yine cazibe kazandırmak için lojman imali, kira dayanağı, kooperatif modeliyle kiralık konut imali yahut öğrenci yurdu üzere yetişkinlerin kalabileceği yurtların yapılması gerektiğini tabir etti.
‘YETİŞKİN YURDU YA DA OTELLERDE KALACAKLAR’
İstanbul Gayrimenkul Değerleme Kurucu ve Yönetici Ortaklarından Ahmet Büyükduman, kamu çalışanları için yüksek kiraların bulunduğu bölgelerin artık mahrumiyet bölgeleri haline geleceğini, bu nedenle bu bölgelerde kamuda daha fazla bekar çalışanın istihdam edileceğini savundu.
Onların da iki-üç kişi bir ortaya gelerek mesken tutma yoluna gideceğini anlatan Büyükduman, ya da yetişkin yurdu üzere yurt yahut otellerde kalma yoluna gideceğini ileri sürdü.
Sürecin devam etmesi halinde kamunun okullara öğretmen bulmasının zorlaşacağını kaydeden Büyükduman, “ABD’de belediyeler öğretmen çekmek için lojmanlar yapıyor. Kiraların 2 bin ila 3 bin dolar olduğu yerlerde yeterli öğretmenleri çekmek için 500 dolarlık kira yardımı veriyorlar” dedi.
‘LOJMAN YAPILMALI’
Büyükduman, evvelce mahrum bölgelerde kamunun çalışanları için lojman yaparken, günümüzde ise Muğla, Antalya üzere kiraların çok yüksek olduğu bölgelerde Merkez Bankası’nın fiyat endeksi baz alınarak bölgesel bazlı kira dayanağının verilebileceğini ya da lojman imalinin gündeme alınması gerektiğini söyledi.
Öte yandan Ahmet Büyükduman, Bodrum, Marmaris ve Muğla üzere bölgelerin birebir vakitte birer emeklilik alanları olduğunu belirterek, şunları söyledi: “Bu bireylerin kıyıdaki mevcut konutlarını kiraya verip, memleketlerine gitme ihtimali olabilir. Hasebiyle evvelden büyükşehirlerden kıyılara emekli göçü vardı, artık ise kıyılardan iç bölgelere emekli göçü olabilir.”
‘ATATÜRK HAVALİMANI BARINMA İÇİN KULLANILABİLİR’
İstanbul Emlak Komitecileri Odası Lideri Nizamettin Aşa da, çok derecede artan kiralardan ötürü İstanbul üzere bölgelerin başta memurlar olmak üzere bir sürgün bölgesine dönüştüğünü kaydetti.
“Memur en fazla 10 bin lira maaş alıyor lakin İstanbul’da 7 bin ila 8 bin TL’den aşağı kiralık konut yok. Lojmanların satılması da olumsuz etkiledi. O yüzden kimse İstanbul’a gelmek istemiyor. İstanbul’da olan da gitmek için elinden geleni yapıyor” dedi.
Bu nedenle insanların ya bulundukları meskeni ya da ili değiştireceklerini kaydeden Aşa, kesinlikle arzın yükseltilmesi gerektiğine dikkat çekti.
Kamuya ilişkin meskenlerin bu alanda değerlendirilebileceğini aktaran Aşa, “Örneğin Atatürk Havalimanı bu gayeyle kullanılabilir. Zira eylülde öğrenciler de gelecek. Bu halde yetişkinlerin kalacağı yurtlar artırılabilir” dedi.
‘TAŞINMA HAREKETLİLİĞİ BAŞLADI’
Mars Investment Genel Müdürü Hakan Bucak da “Fiyat artışlarının bu türlü devam etmesi, insanların iş bularak daha uygun fiyatlı iç bölgelere göç etmesine neden olacak” dedi.
Satın alma gücündeki düşüş nedeniyle kamu ve özel kesim çalışanlarının öteki kentlere taşınmasıyla ilgili bir hareketlilik başladığını aktaran Bucak, şu bilgileri paylaştı: “Bir de üniversite mezunu olup İstanbul’dan iş teklifi alan gençler de kiralar nedeniyle şu anda anne ve babalarının konutundan çıkamıyor. Yabancıya ikametgah sınırlaması gelmesiyle, bu meskenler yine kiralık olarak piyasaya sürülmek zorunda kalacak. Bu dairelerin piyasaya sürülmesiyle fiyatlarda bir düşüş olabilir.”
KESK EŞ LİDERİ: BARINAMAMA SORUNU EYLÜLDE DAHA DA ARTACAK
Yüksek kiraların başrol oynadığı satın alma gücündeki erozyon nedeniyle büyük kentlerden ve kıyı beldelerinden tayinlerini isteyen kamu işçisi ve tabip sayısındaki artış, meslek örgütlerinin de gündeminde.
Kamu İşçileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK) Eş Genel Lideri Mehmet Bozgeyik, gerçek manada kamu çalışanlarının fiyatlarındaki paha kaybının büyük kentlerde yaşamayı daha da zorlaştırdığını; bilhassa İstanbul, Ankara, İzmir ve beğenilen kıyı kentlerinde çalışan bir memurun maaşının yüzde 70’ini kiraya vermek zorunda olduğunu kaydetti.
KESK olarak toplu görüşmeler sırasında kamu işçilerine kira dayanağı verilmesi noktasında talepleri olduğunu, lakin yerine getirilmediğini hatırlatan Bozgeyik, temmuz ayında yapılan fiyat artışının yaşanan krizi gideremeyeceğini ileri sürerek, “Elimizde tam olarak bir sayısal bilgi şimdi yok. Lakin kendi üyelerimizle yaptığımız toplantılarda görüyoruz ki büyük kentlerden daha çok Anadolu’ya, memurların kendi kentlerine tayin isteme yönelimi artıyor” diye konuştu.
TTB GENEL SEKRETERİ: BÜYÜKŞEHİR VE KIYILAR SÜRGÜN YERİ ÜZERE GÖRÜLÜYOR
Türk Tabipleri Birliği (TTB) Genel Sekreteri Prof. Dr. Vedat Bulut, sıhhat çalışanlarının Anadolu’ya göçünü DÜNYA için kıymetlendirdi. Bulut, 20-30 yıl evvel yalnızca tabiplerden değil öbür meslek kümelerinden da büyük kentlere ve kıyı ilçelerine talep olduğunu, zira o periyotlarda devletin konaklama imkanlarının yaygın olduğunu, fakat bu alanların özelleştirilerek ortadan kaldırıldığını lisana getirdi.
Sahillerde yaşanan meseleyle ilgili bilgi veren Bulut, şöyle devam etti: “Sahillerde şahsen müşahedemiz olan şöyle bir sorun var. Bir ilçede görevlendirilen tabibe bir gün evvelden bir haber veriliyor ve deniyor ki, ‘Sizi bir başka ilçeye görevlendirdik.’ Örneğin Milas’tan Datça’ya görevlendirme üzere. Üçer ay, beşer ay görevlendirme ile kelam konusu doktor arkadaş oraya gittiğinde maaşı orada konaklamasına yetmiyor, her şey değerli. Bu nedenle kıyı kasabalarında önemli bir tabip açığı oluştu. Bilhassa de aşikâr alanlarda. Örneğin pandemide ağır bakım uzmanları ve göğüs hastalıkları uzmanları kıyılardan ayrıldı.”
Son birkaç yıldır kıyıların ve büyük kentlerin sürgün yeri üzere görüldüğüne işaret eden Bulut, “Eskiden Anadolu’nun mahrum bölgelerine gidince sürgün üzere nitelendirilirken, artık İstanbul’a ve kıyı bölgelerine gitmek sürgün üzere olmaya başladı” dedi.
Hastanelerin çabucak yakınında tabip ve başka sıhhat çalışanları için konaklama imkanlarının sağlanmasının dünya sıhhat yapılanmasında çok eski metotlardan biri olduğunu aktaran Bulut, Türkiye’de de evvelden SSK hastanelerinin yanlarında lojmanlar olduğunu, fakat bu yapılanmaların bozulduğunu, yine hastaneler etrafında konaklama imkanlarının oluşturulması gerektiğini belirtti.
TEKSTİL VE PERAKENDEDE PERSONEL SORUNU ARTTI
Artan göç, emek ağır birçok kesimde uzun müddettir devam eden personel bulma probleminin artmasına yol açtı. Bu dalların başında ise dokuma ve perakende bölümleri geliyor. Genç ve bayan çalışan oranının hayli yüksek olduğu kelam konusu bölümlerde önümüzdeki periyot bu kasvetin daha da büyümesinden tasa ediliyor.
Prim ve bahşiş ile destekleniyorlar 5 dernek, 503 üye ve 93 bin adet satış noktası ile organize perakende kesiminin yüzde 90’ını temsil eden Türkiye Alışveriş Merkezleri ve Perakendeciler Federasyonu’nun (TAMPF) Lideri Alp Başkan Özpamukçu, bölümde uzun müddettir eleman bulma konusunda kahır yaşadıklarını anlattı.
Özpamukçu, “Salgın ile birlikte hem restoran hem de mağazacılık tarafından kurye kısmına bir kayış olmuştu. Hayatın pahalılaşması ile birlikte yeniden önemli biçimde bir hareketlilik kelam konusu. Şu an yaşanan zahmetin sebebinin göç olup olmadığı ile ilgili bir tespitimiz yok lakin sebeplerinden biri de bu olabilir. Büyük kentlerde eleman bulma sorunu çok daha yüksek düzeylerde. O nedenle biz iş birlikleri yapıyoruz. Meslek imkanlarını da uygun anlatmak gerekiyor. Çünkü perakende bölümü süratli meslek yapılabilen bir sektör” diye konuştu.
Büyükşehirlerde primler ile emekçilerin desteklendiğini lisana getiren Özpamukçu, şöyle devam etti: “Geçimin daha sıkıntı olduğu büyükşehirlerde daha evvel de tartışılan taban fiyat düzenlemesi konuşuluyor lakin orada şimdi bir gelişme kaydedilmedi. Fakat restoranlarda bahşiş ve mağazalarda da primler ile emekçiler desteklenmeye çalışılıyor.” (HABER MERKEZİ)