Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi bünyesinde 1974 yılında kurulan müzede geçmişten günümüze kadar veteriner hekimliğinin tüm etaplarını içeren nesneler ile çok sayıda evrak bulunuyor. Müzede yer alan yaklaşık 3 bin yapıttan 446’sı ziyaretçiler için sergileniyor. Müzede, şair Neyzen Tevfik’in kardeşi veteriner doktor Şefik Kolaylı’nın bağışladığı arşiv evrakları ortasından çıkan 3 telgraf da bulunuyor.
Osmanlıca yazılan ve ortadan geçen yıllar nedeniyle kimi kısımları okunabilen 15, 20 ve 28 Ocak 1921 tarihli telgraflarda Bayar, gereksinim duyulmadığı gerekçesiyle kapatılan Eskişehir Serum Dâr’ül-istihzârının (laboratuvar) Anadolu’da görülen sığır vebası salgını nedeniyle yine açılmasını istiyor.
Mustafa Kemal Atatürk’ün, 5 Ağustos 1921 tarihinde Meclis’in bütün yetkilerini devralmasından sonra yürürlüğe konulan ‘Tekâlifi Harbiyye Emirleri’ çerçevesinde toplanan hayvanlarda sığır vebası çıkınca Celal Bayar, Kolaylı’ya bu telgrafları göndermiş. Bayar, telgraflarda kurumun bir an evvel tekrar faaliyete geçirilmesini isterken, son telgrafında “Hayvanatı kurtarmak için aktif bulunmak ömrümüzün en önemli vazifesidir” kelamları yer alıyor. 3 telgraf müzede özel bir kısımda itinayla korunuyor.
‘TELGRAFLAR EN KIYMETLİ ESERLERİMİZ’
Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Veteriner Hekimliği Tarihi ve Deontoloji Anabilim Kısmı Lideri Prof. Dr. Tamay Başağaç Gül, veteriner tabip Şefik Kolaylı’ya ilişkin birçok nesnenin müzede yer aldığını, 3 telgrafın ise en bedelli yapıtlardan olduğunu belirtti. Gül, “Kurtuluş Savaşı yıllarında sığır vebası büyük bir felaket içinde. Bir yandan düşmanla gayret edilirken, bir yandan hayvan hastalıklarıyla gayret ediliyor.
Şefik Kolaylı savaş yıllarında çok değerli misyonlar yürüten bir veteriner doktor. Celal Bayar’ın Şefik Kolaylı’ya çektiği 3 sayfalı şifreli telgraf bunlar. ‘Sığır vebasının yol açtığı felaket nedeniyle derhal şu bölgeye gelin ve burada savaşın’ biçiminde tesirli cümlelerle kurulmuş şifreli telgraflar. Rivayete nazaran Celal Bayar vekaleti bitiyor ve diyor ki; ‘Sığır vebası yüzünden vekaletten düşeceğimi bilseydim, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin önünden sığır vebası serumu akıtırdım’ diyor” dedi.
Prof. Dr. Gül, Türkiye’de bilimsel hekimliğin başlamasından evvel hayvan tedavilerinin usta-çırak ilgisi ile yürütüldüğüne dikkat çekerek, “O tedaviler el yazmalarında kuşaktan nesile aktarılıyordu. Müzede sergilenen el yazması baytarnameler de yer alıyor. Burada 16’ncı yüzyıla ilişkin örnekler var. 16’ncı ve 19’uncu yüzyıl ortası yazılan baytarnameleri müzemizde sergiliyoruz” sözlerini kullandı.
‘TÜRKİYE’DE KENDİ ALANINDA TEK MÜZE’
Prof. Dr. Gül, müzenin Türkiye’de kendi alanındaki tek müze olduğunu vurgulayarak, “Müzede veteriner hekimliğin 180 yıllık tarihini içeren ve anlatan nesneler yer alıyor. Askeri Veteriner Okulu’nun, Sivil Veteriner Okulu’nun ve iki okulun birleştirilmesiyle oluşturulmuş olan Yüksek Veteriner Okulu’nun, yani 3 kademeli okullaşma sürecindeki iki flama burada yer alıyor ve öbür bir yerde bulma talihi yok. Sivil Veteriner Okulu öğrencilerinin o periyot giydiği üniformadan bir örnek de var. 1842 yılında bu okulu kurmakla görevlendirilmiş olan Prusya’dan gelen askeri veteriner doktor Gordlevski’nin el yazması ile hazırlanmış ders notları var. Dersler Almanca anlatılıyordu ve bir tercüman yardımıyla eski Türkçeye çevriliyordu. Türkiye’de kendi alanında tek müze. Türkiye’de öbür veteriner hekimliği tarihi müzesi yoktur. Veteriner tabiplerin laboratuvarlarda, kliniklerde, ofislerinde ya da alanda kullanmış oldukları nesneler var” diye konuştu.