İtalyanca ismiyle Cosa Nostra (“bizim davamız”) olarak anılan Sicilya mafyasının “Toto” lakaplı işvereni Salvatore Riina, 1993 yılında yakalandı. 23 yıl boyunca arananlar listesinin üst sıralarından inmeyen Riina, yakalandığı sırada eşi ve dört çocuğuyla birlikte Palermo’da imrenilecek bir hayat yaşıyordu.
Sağ kolu Bernardo Provenzano ise Riina’dan 13 yıl sonra doğum yeri Corleone’nin yakınlarında bulunan bir çoban kulübesinde yakayı ele verdi. Riina’nın tersine Provenzano, adeta bir keşiş üzere yaşıyor, günlerini peynir ve hindiba yiyip ibadet etmekle geçiriyordu.
İlerleyen yıllarda Riina’nın yakın etrafındaki herkes teker teker yakalandı. Etkin oldukları periyotta ortalarında yargıçlar, rahipler ve siyasetçiler de bulunan yüzlerce kişiyi katleden Cosa Nostra üyelerinden yalnızca biri kaçmayı başardı.
Güzel bayanlara ve süratli arabalara düşkünlüğüyle bilinen bu adam, zenginliğiyle ve lüks merakıyla isminden kelam ettiriyordu. Lakin bu türlü bir hayat yaşamasına karşın 30 yıl boyunca yakalanamadı.
O kişi hafta başında gözaltına alındığı dünyaya duyurulan Matteo Messina Denaro’dan diğeri değildi. Pekala vaktinde “Bir mezarlığı tek başıma ben doldurdum” diye övündüğü söylenen Denaro, çok vakit kaçmayı nasıl başardı?
Matteo Messina Denaro’nun konutunda salı günü yapılan baskında parfümler ve ünlü tasarımcıların elinden çıkma giysiler bulundu. Dairenin Trapani yakınlarındaki Campobello di Mazara kasabasında mütevazı bir binada olduğu belirtildi. Konutun yakın vakitte kullanıldığı lakin polislerin Denaro’nun son günlerde vakit geçirmiş olabileceği başka yerleri de aradığı tabir edildi. Polis daha evvel de yakalandığı sırada Denaro’nun kolunda 35 bin euro kıymetinde bir saat olduğunu açıklamıştı.
“KENDİ BÖLGESİNDE KORUNUYORDU”
Her şeyden evvel etrafındakiler Denaro’nun kaçabilmesi için ellerinden geleni yapıyordu. Castelvetrano mahallesinde ve Trapani ilçesinde yaşayanlar Denaro’ya sonsuz bir sadakatle bağlı olduğundan, bölge polisinin yaptığı operasyonlar yıllar boyunca daima hüsranla sonuçlandı.
Aralarında Denaro’nun kız kardeşi Patrizia’nın da bulunduğu birçok kişiyi tutuklayıp sorgulayan İtalyan polisi, kimsenin ağzından bir söz bile alamıyor, umutlar her seferinde suya düşüyordu.
“L’invisibile” (Görünmez) isimli Denaro biyografisinin muharriri Giacomo di Girolamo, The Guardian’a yaptığı açıklamada, “‘Matteo Messina Denaro nerede?’ diye sorsanız beşerler ‘Ya öldü ya da Trapani ilçesinde’ diye cevap verirdi. Brezilya’ya yahut Kuzey Avrupa’ya kaçan mafya üyelerinden değildi. ‘Ndrangheta önderleri üzere kendine Kalabriya’da bir sığınak inşa etmeye gereksinimi yoktu. O kendi bölgesinde korunuyordu” tabirlerini kullandı.
İtalyan polisi operasyondan sonra Denaro’nun bu fotoğrafını kamuoyuyla paylaştı
Güvenlik güçlerine nazaran ise Denaro, eski ve yeni mafyanın özelliklerini bir ortada taşıyordu.
Yıllar boyunca Denaro’yu kovalayan Mafyayla Çaba Ulusal Yöneticiliği’nin üyelerinden eski sulh hâkimi Teresa Principato, 2014’te yaptığı bir açıklamada şu tabirleri kullanıyordu:
“Eski mafya babaları üzere, mafyayı yalnızca bu onura layık olanların dahil olduğu üstün bir kurum olarak görüyor. Yalnızca kendine yakın olanların iştirakine müsaade veriyor. Ancak birebir vakitte çok da çağdaş. Kâr edebileceği her işe girmeye hazır, açgözlü, acımasız bir para babası ve metotları işe yarıyor.”
Salvatore Riina
BAZI ÖZELLİKLERİ BEĞENİLEN KARŞILANMIYORDU
Denaro’nun Cosa Nostra’daki rolü uzun vakittir tartışılıyordu. Riina’nın “altın çocuğu” olarak bilinen Denaro, Palermo’nun bir mahallesi olan Brancaccio’da doğup büyüyen Graviano kardeşlerle epeyce yakındı. Hatta Riina’nın, “Bana bir şey olursa, Matteo ve Guiseppe [Graviano] her şeyi biliyor” dediği rivayet ediliyordu.
Riina ve yardımcısının yakalanmasından sonra Cosa Nostra’nın merkezî karar alma komitesi, yeni bir önder atamak için adımlar attı lakin her seferinde hazırlıklardan haberdar olan polis yıkıcı darbeyi vaktinde vurmayı başardı.
Babası Ciccio, eski kuşak bir ‘capo’ (İtalyanca ‘kafa’, mecazen çete lideri) olsa da “U Siccu” yani “Sıska” lakabıyla bilinen Denaro’nun klasik bir mafya işvereni olmak için gerekli özelliklere sahip olmadığı söyleniyordu. Çünkü gösterişi çok seviyordu ve oyun merakı pek güzel karşılanmıyordu. (Denaro’ya bir çizgi roman karakterinden ilhamla “Diabolik” lakabı da verilmişti.)
Di Girolamo, “Corleone kümesinin bir kesimi haline geldi lakin birtakım açılardan çok çağdaş bir patrondu” dedi ve ekledi:
“Evli değildi lakin sevgilisiyle bir çocukları vardı. Eski moda mafya işverenleri bağlamında bu türlü bir şey tahayyül bile edilemezdi. Dahası eski vakitlerde mafya işverenleri epey dindarken Denaro, kendini agnostik hatta ateist olarak tanımlıyordu.”
Campobello di Mazara kasabasının Denaro’nun kendisiyle birlikte gözaltına alınan yardımcısı Giovanni Luppino’nun memleketi olduğu biliniyor.
92 VE 93’TE İTALYA’YI KANA BULADILAR
Cosa Nostra, mafyayla çabanın tanınmış ve hayranlık duyulan isimleri olan yargıçlar Giovanni Falcone ve Paolo Borsellino’ya 1992’de düzenlediği suikastların akabinde İtalyan devletinin maksadı haline geldi.
Riina’nın yakalanmasının akabinde 1993’te, Denaro; Milano, Floransa ve Roma üzere değerli turistik ve kültürel merkezleri amaç alan bombalı hücumlarla ilişkilendirildi. (Bu akınların gayesi, devleti mafyayla çaba maddelerini geri çekmeye zorlamaktı.)
Denaro, en son 1993 yılında Toskana’da görüldü. Kelam konusu olayda, Uffizi Galerisi önünde park halindeki bir arabaya yerleştirilmiş patlayıcıların infilak etmesiyle 3 kişi hayatını kaybetmiş, 40’tan fazla kişi yaralanmış, değer biçilmez sanat yapıtları ziyan görmüştü.
Falcone (solda) ve Borsellino (sağda)
Danero, Corleone çetesinin en fecî kabahatlerinden birinin de kesimiydi. Çete, sonradan itirafçı olan bir mafya işvereninin 11 yaşındaki oğlu Guiseppe di Matteo’yu kaçırıp öldürdü. Babasına, sözünü geri alması tarafında baskı yapmak gayesiyle kaçırılan çocuk, 2 yıl boyunca Sicilya’nın batısındaki çeşitli noktalarda zincire vurulmuş vaziyette mahpus tutuldu. Bu müddetin sonunda öldürülen çocuğun cansız vücudu de çete üyeleri tarafından ortadan kaldırıldı.
Böylesine kanlı bir katilin yakalanmış olmasının, İtalya polisi ismine değerli bir zafer olduğu ortada. Ne var ki günümüzde Denaro’nun pek kıymetli bir insan olmadığını düşünenler de var.
Örneğin Principato, The Guardian’a yaptığı açıklamada, “Denaro hiçbir vakit işveren olmadı” tabirlerini kullandı ve ekledi: “Komisyonun üyesiydi ancak o öteki bir şey. Palermo’nun denetimini hiçbir vakit ele geçirmedi, Trapani’nin bölgesel işvereni olarak kaldı.”
Uffizi Galerisi adeta yerle bir olmuştu
KASTEN Mİ YAKALANDI?
Denaro’nun Sicilya’nın doğusundaki çeşitli kliniklerde tedavi gördüğü tarafındaki ihbar doğrultusunda hareket eden Pricipato, yıllarını 60 yaşındaki adamı izlemeye adadı. (Riina’nın sağ kolu Provenzano da bir seferinde prostat kanseri tedavisi almak için gittiği Marsilya’da yakalanmanın eşiğinden dönmüştü.)
Diğer yandan Riina’nın hapishanedeki sıkı güvenliğe ve hudutlu sayıda ziyaretçiyle görüşmesine müsaade verilmesine rağmen Cosa Nostra’yı yönetmeye içeriden devam ettiği de yaygın bir söylenti.
Dolayısıyla Denaro’nun günümüzde Cosa Nostra’da bir tartısı olup olmadığı sorusunun karşılığı sıhhat durumuyla yakından bağlantılı.
Denaro’nun La Maddalena Hastanesi’ne kanser tedavisi için gittiği varsayım ediliyor. Savcılık ise Denaro’nun hastalığına rağmen mahpus yatabilecek kadar sağlıklı olduğunu ve tedavisine cezaevinden devam edeceğini açıkladı.
Bazıları Denaro’nun yıllarca kaçtıktan sonra taammüden yakalandığını çünkü ömrünün geri kalanını bir hastanede geçirmek istediğini söylüyor. Bu sav tartışmalı olsa da Denaro’nun etrafındaki muhafaza kalkanının nihayet bir yerinden açık verdiği ortada. Üstelik Cosa Nostra’nın merkezi karar alma komitesini değiştirme teşebbüsleri de önlendiğinden, bu noktada Denaro’nun yerine geçebilecek kimse olmadığı kestirim ediliyor.
Denaro’nun gençlik fotoğraflarına yaşlandırma tekniği uygulandı
Geçmişte Palermo’da mafyayla gayret savcısı olarak da misyon yapmış olan yüksek hukuk kurulu üyesi Nino di Matteo, Denaro’nun yakalanmasını şu sözlerle yorumladı:
“Bu şahane bir haber lakin Matteo Messina Denaro’nun 92-93 yıllarındaki bombalı ataklardaki rolü anlaşılmadan devletin başarısı eksik kalır. Dahası 30 yıl boyunca kaçmayı nasıl başardığı ve kendisini koruyanlar da açığa çıkarılmalı.”
“Bugünkü tutuklama değerli bir adım fakat bu tutuklamayla mafyayla olan savaşın bittiğini düşünmek büyük yanılgı olur. Matteo Messina Denaro’nun hala özgür olan en değerli mafya üyesi olduğuna kuşku yok lakin deneyimlerimiz bize Cosa Nostra’nın toparlanıp tekrar örgütlenerek faaliyetlerine kaldığı yerden devam edebileceğini gösteriyor. Ben Denaro’nun çok şey bildiğini düşünüyorum. Adaletle iş birliği yapıp bildiklerine dair doğruyu söylerse çok kıymetli bir adım atılmış olur.”
The Guardian’ın “Matteo Messina Denaro: how fast-living mafioso evaded police for 30 years” başlıklı haberinden derlenmiştir.