Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkiye’nin ‘yeni iktisat modeline’ geçtiğini 10 ay evvel ilan etti. Ortadan geçen müddette öğrencisinden personeline, emeklisinden memuruna kadar milyonlarca yurttaş yeni model nedeniyle ağır bir bedel öderken, Nureddin Nebati’nin “epistemolojik bir kopuş” olarak nitelendirdiği yeni yaklaşım dar bir azınlığı ihya etti.
Eylül 2021’de başlatılan faiz operasyonu ve sonrasında atılan adımlar, Türkiye iktisadını ve vatandaşları derinden etkiledi.
Merkez Bankası’nın (TCMB) faiz indirimleri sonrasında döviz kurları ve enflasyon patlarken, halkın büyük kısmının alım gücünde dramatik düşüşler yaşandı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, kelam konusu operasyonu evvel “faiz sebep enflasyon netice”, “nas ortada” üzere tabirlerle savunurken, döviz kurlarındaki sert artışların akabinde telaffuz değişmiş ve “yeni iktisat modeline geçiş” ilan edilmişti.
Söz konusu modele nazaran, TL’deki bedel kaybı ile birlikte artan rekabet gücüyle ihracat artacak, ithalat azalacak ve Türkiye cari fazla vermeye başlayacaktı.
Birçok ekonomist ortada model denebilecek bir siyaset çerçevesi olmadığını vurgularken, Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’nin evvelki gün Ekonomik Dönüşüm ve Yeni Paradigmalar Zirvesi’nde yaptığı konuşmadaki “Neo klasik iktisat fikrinden epistemolojik bir kopuşu temsil eden heterodoks yaklaşım günümüzde giderek ön plana çıkan davranışsal iktisat ve nöro iktisat ile daha fazla değer kazanmaktadır” kelamları tartışmaları alevlendirdi.
Uygulanan yeni iktisat modeli ile Merkez Bankası siyaset faizini yüzde 19’dan yüzde 12’e indirirken, resmi enflasyon yüzde 19’dan yüzde 80’e sıçradı ve 20 yılın tepesini gördü.
Dolar/TL kuru 8,30’dan 18,50’ye kadar yükselirken, kur muhafazalı TL mevduat isimli riskli eser de Türk Lirası’nın bedel kaybını önleyemedi.
ERDOĞAN: ‘HAKLI ÇIKMAKTAN MEMNUNUZ’
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, dün Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından düzenlenen Ekonomik Dönüşüm Tepesi’nde “Asla mali gerçeklerden, iktisat teorilerinin önümüze serdiği birikimden kopmadık. Hepsinden istifade ederek kendi özgün iktisat modelimizi oluşturduk. Bu yaklaşımın teorik altyapısını muhataplarıyla paylaştık. Biz ne yaptığımızı, niye yaptığımızı ve nereye varacağımızı biliyorduk, haklı çıkmaktan mutluyuz. Yaşanan her global kriz yaklaşımımızın ne kadar yanlışsız, uygulamalarımızın ne kadar sağlıklı olduğunu teyit etmiştir” diyerek yeni ekonomik modeli savundu.
Ancak, dünyada dolar bazlı güç ve besin fiyatlarının süratle yükseldiği, Ukrayna’daki savaşın global ekonomiyi sarstığı ve ABD başta olmak üzere gelişmiş ülke merkez bankalarının faiz artırmaya başladığı bir periyotta hükümetin geri adım atmadığı faiz operasyonunun Türkiye için faturası giderek ağırlaşıyor.
Bu operasyondan geniş kesitler ziyanlı çıkarken, dar bir kesim ise kârlı çıktı.
İşte kazananlar…
BANKALAR: Cumhurbaşkanı’nın faizler nedeniyle sık sık amaç aldığı bankalar, faiz operasyonundan en kârlı çıkanlar ortasında yer aldı. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) bilgilerine nazaran, bankacılık kesiminin ocak-ağustos periyodu net kârı yıllık yüzde 420 artarak 252,2 milyar TL oldu. Bankaların net faiz geliri de bu periyotta yüzde 215 arttı.
KKM’DE PARASI OLANLAR: Döviz kurunu stabil hale getirmek ve yabancı para ünitelerine olan talebi azaltmak için hükümetin hayata geçirdiği Kur Morumalı Mevduat’ta (KKM) parası olanlar hem dolardaki yükselişten hem de mevduat faizinden faydalandı. Fakat, KKM’nin Hazine’ye maliyeti şuanda 75,6 milyar TL’yi bulmuş durumda. Bu miktar
sadece Hazine’den mudilere ödenen para. Merkez Bankası’nın dövizden KKM’ye geçenlere ne kadar ödediği tam olarak bilinmese de KKM’nin kamuya toplam maliyetinin bu ödemelerle birlikte 150 milyar TL’nin üzerinde olduğu iddia ediliyor.
YAP İŞLET DEVRET MÜTEAHHİTLERİ: Faiz operasyonuyla birlikte kur artışı, döviz cinsi yüksek gelir garantisi verilen yap işlet devret projelerinin müteahhitlerine yaradı. Hükümete yakın bağlantıları sayesinde ihaleleri toplayan az sayıdaki müteahhidin çıkarı, kur artışıyla birlikte artıyor. Kelam konusu müteahhitler, projeler için kullandıkları kredilerin de döviz cinsi olduğunu belirtseler de, yüksek gelir garantileri, kredi riskini aşıyor.
MÜLK SAHİPLERİ: İnşaat maliyetlerindeki artış, göçmen siyaseti ve yabancılara konut satışıyla birlikte çok düşük gerçek faizler, konut fiyatlarını şişiriyor. Merkez Bankası datalarına nazaran, Türkiye genelinde konut fiyatları temmuzda bir evvelki aya nazaran yüzde 8, bir evvelki yılın tıpkı periyoduna nazaran yüzde 173,8, arttı. İstanbul’da konut fiyatları yüzde 200,1, Ankara’da yüzde 181, İzmir’de yüzde 162,2 artış gösterdi.