Vladimir Putin’in talimatıyla 24 Şubat’ta Rusya’nın Ukrayna’ya karşı başlattığı savaşta 10 ay geride kaldı. Savaş 2022 yılında tesirleriyle tüm dünyaya damgasını vururken Türkiye’nin savaş mühletince barışı sağlamak için arabuluculuk vazifesi üstlenmesi tüm dünyada takdir gördü.
Savaş’ta 10 ay geride kaldı
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in talimatıyla başlayan savaş, 10 ayı aşkın müddettir devam ediyor.
Putin, 24 Şubat’ta sabahın erken saatlerinde televizyondan “Ukrayna’da özel askeri operasyon” başlattıklarını duyurdu. Böylelikle Rusya’nın Ukrayna’ya karşı savaşı başladı.
Ukrayna’ya üç taraftan Rus askeri girdi
Rus askeri birlikleri, Ukrayna’nın Donetsk ve Luhansk bölgelerinden Kiev idaresinin denetimindeki bölgelere, tıpkı anda Rusya hududundan Harkiv, Sumi ve Çernigiv bölgelerine, Belarus üzerinden Çernobil bölgesine girdi.
Kırım üzerinden de Herson ve Melitopol bölgelerine hakikat asker çıkaran Rus ordusu, havadan ve karadan asker sevk ettiği Kiev’i kuşatma altına aldı.
28 Şubat’ta Rus ordusu, nükleer ve hipersonik silahlarını içeren stratejik caydırıcı güçlerini özel savaş vazifesi durumuna geçirdi.
Kiev ve Çernigiv bölgelerinden çekilme
Savaşın ikinci ayında Kiev ve Çernigiv bölgesinden Rus askerleri geri çekildi. Kiev idaresi, birkaç gün sonra Rus askerlerinin çekildiği Buça ve İrpin kentlerinde Rusya’yı katliam yapmakla suçladı. Rusya, tezlerin provokasyon olduğunu öne sürdü.
Ardından Donetsk bölgesine bağlı Kramatorsk kentindeki tren istasyonuna füze saldırısı düzenlendi. Atak sonucunda 50’den fazla kişi öldü, 100’den fazla kişi yaralandı. Ukrayna ve Rusya karşılıklı olarak birbirini suçladı.
Ruslar, birinci aylarda Berdyansk, akabinde Mariupol kentlerini denetimi altına alarak Ukrayna’nın Azak Denizi ile ilişkisini büsbütün kesti.
Savaş Ukrayna’nın doğusuna kaydı
Nisanda Ukrayna’nın doğusuna ağırlaşan Ruslar, “Donbas’ı özgürleştirmek” gayesiyle Donetsk ve Luhansk bölgesindeki birtakım yerleşim yerlerini ele geçirdi lakin çok büyük ilerleme sağlayamadı.
Rus ordusu, Ukrayna’daki stratejik amaçlara yönelik sık sık uzun menzilli, yüksek hassasiyetli silahlar kullandı. ABD ve Avrupa ülkeleri, Ukrayna’ya silah takviyesini artırdı. Rus ordusunun Ukrayna topraklarındaki ilerleyişi durma noktasına geldi.
Ukrayna güçleri de Rus ordusunun denetimine giren kent merkezlerine hücumlar düzenlemeye devam etti. Rus ve Ukrayna ordusunun karşılıklı ataklarında sivil kayıplar yaşandı.
Rus amiral gemisi ‘Moskova’ batırıldı
13 Nisan’da Ukrayna, Karadeniz’de Rus Karadeniz Filosu’na ilişkin “Moskova” isimli amiral gemisini vurduğunu duyurdu. Rus tarafı, geminin çıkan yangın sırasında gövdesinde mühimmat patlaması sonucu hasar aldığını ve battığını açıkladı.
Yılan Adası’ndan çekilme
Liman kentleri Odessa ve Mıkolayiv bölgelerini de maksat alan Rusya, Karadeniz’de stratejik pozisyona sahip Yılan Adası’nı ele geçirdi. Haziran sonunda Rusya, adadan çekildiğini açıkladı. Ukrayna ise Rus askerlerini adadan çıkardıklarını bildirdi.
Öte yandan, Odessa açıklarına yerleştirilen mayınlar, vakitle koparak rüzgar ve akıntının tesiriyle Karadeniz’e dağıldı.
Harkiv bölgesi yine Kiev’in denetimine geçti
Haziranda Ukrayna’nın kuzeyindeki Sumi ve etrafı, yine Kiev idaresinin denetimine geçti.
Güç toparlayan Ukrayna ordusu, eylül ayında ülkenin ikinci büyük kenti Harkiv’de hücum tertibine geçtiğini duyurdu. İzyum, Balakliya ve Kupyansk üzere büyük kentlerin yanı sıra 300’den fazla yerleşim ünitesinin denetimi Kiev idaresine geçti. Rusya, bu bölgelerden çekildiğini açıkladı.
Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenskiy, ordusunun karşı akına geçtiği periyotta yaklaşık 6 bin kilometrekare toprağın Ruslardan alındığını söyledi.
Gıda krizini önleyecek tahıl anlaşması
22 Temmuz’da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın himayelerinde, Türkiye, Rusya, Ukrayna ve Birleşmiş Milletler (BM) ortasında dünyadaki muhtemel bir besin krizini önleyecek “Tahıl ve Yiyecek Hususlarının Ukrayna Limanlarından Emniyetli Sevki Teşebbüsü Belgesi” imzalandı.
Rus siyaset uzmanı Dugin’in kızına bombalı saldırı
Rusya’nın tanınmış siyaset uzmanı Aleksandr Dugin’in kızı Darya Dugina, 20 Ağustos’ta Moskova’da bulunduğu otomobilin infilak etmesi sonucu hayatını kaybetti. Rusya Federal Güvenlik Servisi (FSB), olayın gerisinde Ukrayna özel servislerinin olduğunu tespit ettiklerini bildirdi.
Rusya’da kısmi seferberlik ilanı
Putin, 21 Eylül’de kısmi seferberlik ilan etti. Seferberlik yoluyla 300 bin Rus vatandaşı, Ukrayna’da savaşmak üzere askerlik hizmetine alınırken kimi kısımlar de ülkeyi terk etti.
Rusya ile Ukrayna ortasındaki esir değişimi ve Türkiye’nin rolü
22 Eylül’de Cumhurbaşkanı Erdoğan, Putin ve Zelenskiy ile yürüttüğü diplomasi trafiği sonucunda Rusya ile Ukrayna ortasında 200 savaş esirinin mübadelesinin yapıldığını bildirdi. En kapsamlı değişim, Türkiye’nin yürüttüğü diplomasi trafiğiyle gerçekleşti ve değişimler arttı.
Bu kapsamda, Putin’e yakınlığıyla bilinen ana muhalefet partisi önderi Viktor Medvedçuk da Rusya’ya teslim edildi.
Donbas Zaporijya ve Herson’da referandum ve ilhak
Eylül ayının sonunda Donetsk, Luhansk, Zaporijya ve Herson’da Rusya’ya iştirak için kelamda referandumlar yapıldı. Yasa dışı referandumlara katılanların çoğunluğu ilhak kararına “Evet” dedi.
Referandumların çabucak akabinde 30 Eylül’de Putin, Ukrayna’nın Donetsk, Luhansk, Herson ve Zaporijya bölgelerinin Rusya tarafından ilhak edilmesine yönelik mutabakatları imzaladı. Böylelikle Rusya, Kırım’dan sonra Ukrayna topraklarının yüzde 15’ini daha yasa dışı ilhak etmiş oldu.
Zaporijya Nükleer Santrali’ndeki tehlike
Avrupa’nın en büyük nükleer santrali olan Zaporijya Nükleer Santrali’ni Ruslar ele geçirdi.
Zaporijya’nın ilhakıyla birlikte Putin, imzaladığı kararnameyle santralin Rusya’ya ilişkin olduğunu duyurdu. Santralin etrafında sık sık topçu akınları yaşandı. Ukrayna ve Rusya, nükleer tehlike doğuran bu ataklar konusunda birbirini suçluyor.
Kerç Boğazı’ndaki Kırım Köprüsü’nde patlama
8 Ekim’de Rusya ile Kırım ortasında yer alan köprüdeki kamyonda meydana gelen patlama sonucu 3 kişi hayatını kaybetti ve köprüde büyük hasar meydana geldi. FSB, patlamayla ilgili 8 kişiyi gözaltına aldı.
Putin’in 2018’de resmi açılışını yaptığı ve “Kırım” ismiyle de anılan köprü, Kırım ile kara yolu ilişkisini sağlaması münasebetiyle Rusya için stratejik ehemmiyete sahip.
Sivastopol’da Rus donanmasına saldırı
29 Ekim’de Ukrayna’nın, Sivastopol’da Rus donanmasına yönelik hücum düzenlediği bildirildi.
Rusya, atakta ziyan gören gemilerin tahıl muahedesi kapsamında oluşturulan koridorun güvenliğinin sağlanması sürecinde yer aldığını bildirdi.
Doğal gaz boru sınırlarına yönelik sabotajlar
Ekim ayında Avrupa’ya doğal gaz sağlayan Kuzey Akım 1 ve Kuzey Akım 2 doğal gaz boru sınırlarına yönelik sabotajlar sonunda sızıntıların meydana geldiği açıklandı. Türkiye’ye gaz gönderilen TürkAkım boru çizgisine yönelik de sabotaj teşebbüsleri önlendi.
Ukrayna’nın güç altyapısına yönelik füze saldırıları
Kırım Köprüsü’ndeki patlamanın akabinde Rusya, Ukrayna’daki füze taarruzlarını arttırdı. Bilhassa ülkenin güç altyapısını maksat alan Rus ordusunun ataklarının akabinde ülke genelinde elektrik kesintileri başladı.
Rusya ilhak ettiği Herson’dan geri çekildi
Ukrayna, Avrupa ve ABD’nin silah dayanağıyla 29 Ağustos’ta Herson’u kurtarmak için karşı atak başlattığını duyurdu.
Yasa dışı ilhak ettiği Herson’daki vatandaşların büyük çoğunluğunu öbür bölgelere tahliye eden Rusya, 9 Kasım’da Herson kentindeki savunma çizgisinin Dnipro Irmağı’nın sol yakasına çekileceği kararını açıkladı. Bu biçimde Rus askerleri, Herson kent merkezinden çekilmiş oldu.
Polonya’daki füze krizi
15 Kasım’da NATO üyesi Polonya’ya füze düşmesi, tüm dünyanın dikkatini buraya çekti. Polonya’nın Ukrayna hududunda bulunan Przewodow köyüne kaynağı bilinmeyen bir füzenin düştüğü ve iki kişinin hayatını kaybettiği bildirildi.
Füzenin Rusya’ya ilişkin olduğu sav edildi. Rusya, suçlamaların kasıtlı provokasyon olduğunu duyurdu. NATO ve Pentagon da füzelerin Rusya’ya ilişkin olduğunu teyit etmedi.
Füzenin Ukrayna güçleri tarafından bir Rus füzesini engellemek için ateşlendiği ortaya çıktı.
Tahıl muahedesi Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın teşebbüsüyle uzatıldı
Rusya, “Kırım Köprüsü ve Sivastopol deniz üssüne Ukrayna’nın saldırısını” münasebet göstererek tahıl muahedesini askıya almak istedi lakin Erdoğan’ın teşebbüsüyle sorun çözüldü ve 19 Kasım prestijiyle muahede 120 gün müddetle uzatıldı.
Türkiye’nin gayreti milletlerarası kamuoyunda övgüyle karşılandı.
Ukrayna limanlarından taşınan tahıl ölçüsü 14 milyon tonu geçti. Ayrıyeten Erdoğan ve Putin, yoksul ülkelere gübre ve tahıl gönderilmesi konusunda anlaştı.
Rusya’nın iç bölgelerindeki askeri tesislere Ukrayna saldırısı
5 Aralık’ta Ukrayna, Rusya’nın Ryazan bölgesindeki Dyagilevo ve Saratov bölgesindeki Engels askeri havaalanlarına İHA’larla hücum teşebbüsünde bulundu.
6 Aralık’ta da Kursk kentinde bulunan askeri havaalanındaki petrol depolama tesisine İHA ile atak düzenlendi.
Savaşta hayatını kaybedenlerin sayısı net değil
Eylül ayında Ukrayna’daki savaşta 5 bin 937 Rus askerinin öldüğünü duyuran Rusya, bu konuda yeni bir bilgi açıklamadı.
Rus yetkililer, savaş boyunca 61 bin 207 Ukrayna askerinin öldüğü argümanında bulunurken Ukrayna da ölen Rus askerlerinin sayısının 100 bini geçtiğini ileri sürüyor.
Savaştaki sivil kayıplara ait her iki taraf da net sayı veremiyor.
BM’ye nazaran Ukraynalı mülteci sayısı yaklaşık 7,9 milyona yaklaştı
Birleşmiş Milletler (BM) İnsani Yardım Uyum Ofisi’nin aralık ayı datalarına nazaran, Ukrayna’dan 7 milyon 832 bin 493 kişi Avrupa ülkelerine geçti.
BM’ye bağlı Memleketler arası Göç Örgütüne nazaran, ülke içerisinde yerinden edilen bireylerin sayısı ise 11 milyona ulaştı.
BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliğine nazaran ise savaşta 24 Şubat’tan bu yana en az 6 bin 755 sivil ömrünü yitirdi, 10 bin 607 sivil yaralandı.
Ateşkes müzakereleri kesildi
Savaş devam ederken Rusya ve Ukrayna heyetleri, ateşkes sağlanması için 3’ü Belarus’ta, biri Türkiye’de olmak üzere 4 kez yüz yüze müzakere yaptı.
Belarus’ta her iki taraf yalnızca çatışma bölgelerinden sivillerin tahliyesi için insani yardım koridorları konusunda anlaşabildi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın arabuluculuk teşebbüslerinin sonucu olarak 29 Mart’ta İstanbul’da yapılan müzakereler sonucunda Ukrayna tarafı, Rus tarafına gelecekteki muhtemel yazılı muahedenin prensiplerini teslim etti, mutabakata çok yaklaşıldı.
Ancak Buça’daki tezlerden sonra görüşmeler kesildi. 17 Mayıs’ta Ukrayna tarafı, ülkedeki durumun çok değiştiğini ve Rusya ile müzakereleri askıya aldıklarını duyurdu.
Türkiye’nin arabulucu olarak barışı sağlama tarafındaki bu ve bundan sonraki uğraşları, tüm dünya kamuoyunda takdir gördü.
Batı savaş nedeniyle Rusya’ya yaptırımlar uygulamaya başladı
Savaşın siyasi ve toplumsal tesirleriyle birlikte ekonomik alanda alınan Rusya’ya yönelik yaptırım kararları, tüm dünyada direkt yahut dolaylı olarak tesirini gösterdi.
Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkeler, ABD ve başka Batılı ülkeler, Ukrayna’ya askeri müdahalede bulunan Rusya’ya karşı finans, güç, ulaşım, ihracatın denetimi ve finansmanı ile vize siyaseti üzere çeşitli alanlarda yeni yaptırımlar belirledi.
AB, savaş boyunca Rusya’ya karşı 9 yaptırım paketi kabul etti. Böylelikle toplamda AB, 1386 kişi ve 171 kuruluşa yaptırım kararı aldı.
Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik hücumuyla pek çok dalda dünyada önde gelen 1000’in üzerindeki milletlerarası şirket, boykot gayesiyle Rusya’yı terk etti yahut faaliyetlerini kısıtladı.
AB, Rus petrol ve doğal gazına yönelik tavan fiyat uygulaması kararı aldı, karara birtakım öbür Batı ülkeleri de katıldı. Rusya da bu kararlara karşı yaptırımlarla karşılık verdi.