AP Türkiye Raportörü Nacho Sanchez-Amor, Ankara’daki temaslarının akabinde bugün AB Türkiye Delegasyonu’nda bir basın toplantısı düzenledi.
AP’nin Türkiye raporu için izleme ziyaretinde bulunduğunu kaydeden Amor, bu kapsamda Dışişleri Bakanı Yardımcısı Faruk Kaymakcı, YETERLİ Parti Genel Lideri Meral Akşener, DEVA Partisi Genel Lideri Ali Babacan, Gelecek Partisi Genel Lideri Ahmet Davutoğlu, CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu, HDP Eş Genel Liderleri Pervin Buldan ve Mithat Sancar, AKP Küme Başkanvekili Numan Kurtulmuş, Anayasa Mahkemesi Lider Yardımcısı, sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri ve gazetecilerle görüştüğünü söyledi.
Ziyaretinin iştirak süreciyle ilgili çalışmalar yapma hedefini taşıdığını kaydeden Amor, “Türkiye, her ne kadar iştirak süreç dondurulmuş olsa da resmi manasında aday ülke. İştirak sürecinin merkezinde demokrasi, insan hakları ve hukuku üstünlüğü hususları bulunuyor” dedi. Amor’un açıklamalarından öne çıkanlar şöyle:
“AB’YE KATILMAK DEMEK, BİR TOPLUM MODELİNE KATILMAK DEMEK”
* AB olarak, Türkiye’nin bilhassa tahıl koridoru ile ilgili olarak, bunun yanı sıra çatışmanın aşılması için siyasi manada rol oynaması ve iki taraf ortasında bir manada arabuluculuk rolünü oynamasını her vakit lisana getirdik. Türkiye’nin bu manada oynadığı siyasi rol ile iştirak sürecinin, insan haklarının ve hukukun üstünlüğünün bir ilgisi yok.
* Neden bunu söylüyorum? Zira kamuoyunda şöyle bir anlayış var: ‘Yaptıklarımız, çalışmalarımız düzgün, yararlı; hasebiyle insan hakları bahislerine göz kapamak’ üzere bir anlayış var. Zira AB’ye katılmak demek, bir toplum modeline katılmak demek. Türkiye’deki yetkililer, açıkça Rusya’nın saldırısını eleştirdiler; Donetsk, Luhansk’ın tanınmasını eleştirdiler fakat buna karşın sanki AKP’nin sunduğu toplum modeli Hollanda toplumuna mı daha yakın, Rusya’ya mı?
* Sorulması gereken bir soru olduğunu düşünüyorum. Benim işim, Türkiye iştirak sürecinde ne yapıyor, buna bakmak. Bilhassa insan hakları ve hukukun üstünlüğü konusunda. AKP’nin ortaya koyduğu toplum modeli de daha çok tek kişinin kelamının geçtiği, kuvvetler ayrılığının olmadığı, insan hakları ve hukukun üstünlüğü ve demokrasiye hürmetin gösterilmediği bir toplum model üzere görünüyor.
* Görüştüğüm muhataplarımın hepsi, Türkiye’nin istikametinin daima; prensipleri, kıymetleri açısından daima AB istikametinde olduğunu söyledi. Hem hükümet hem de AKP’den hem de muhalefetten görüştüğüm herkes bunu söyledi.
* Savaştan evvel de Türkiye’nin memleketler arası alanda oynadığı kıymetli rolü düşünürsek Türkiye’nin kendi siyasetini uygulaması için imkanı var. Bunun bilhassa altını çizdim. Zira bir aday ülke olarak Türkiye’nin kendi dış siyasetini uygulaması konusunda rastgele bir sınırlama yok. Aday ülkelerin AB’nin siyasetlerine ve bedellerine yaklaşması beklenir.
* Fransa örneğinden de gördüğümüz üzere, üye bile olsanız farklı bir dış siyasetiniz olabilir. Yani kendi dış siyasetinizi, aday ülke de olsanız üye ülke de olsanız uygulayabilirsiniz. Bir ülkenin dış siyasetini uygularken bizim açımızdan düşünülebilecek sonlar nelerdir? Her aday ya da üye ülkeden beklendiği üzere, öncelikle agresif açıklamalardan kaçınmak ve diplomatik yollardan dış politikayı uygulamak.
“HEM GÜÇLÜ HEM DEMOKRATİK BİR ÜLKE OLUNABİLİR”
* Kusurlu bir ikilem diyebileceğim bir şeyden bahsetmek istiyorum, Türk kamuoyunda bu çok varmış üzere. Türkiye’de kamuoyu ya da vatandaşlar, kıymetli ve güçlü ülke olmak ile demokratik bir ülke olmak ortasında bir seçim yapmak zorundaymış üzere görüyor. Bu nedir, tam olarak anlayamıyorum.
* Hem güçlü hem demokratik bir ülke olunabilir. Güya güçlü bir ülke olabilmek için demokrasiden vazgeçmek gerekmiş üzere bir durum kelam konusu ancak bakın Almanya’ya, ABD’ye, Birleşik Krallık’a. Yani jeopolitik açıdan hem güçlü bir ülke olabilirsiniz hem de olgun bir demokrasiye sahip bir ülke olmak mümkün.
“YARGININ İÇİNDE BULUNDUĞU DURUM KORKUNÇ”
* İnsan hakları ve hukukun üstünlüğü açısından hayli telaşlıyız ve bu manada hiç ilerleme yok. Son vakitlerde bu iki mevzuda daima makûs haberler alıyoruz. Şöyle bir paten varmış üzere görünüyor, bilhassa medyanın içinde bulunduğu durum açısından. Önde gelen köşe müelliflerinden birisinin birkaç ay evvel Mısır ile ilgili ne yazdığını hatırlıyor musunuz? Artık ne diyor? Mantalite büsbütün değişmiş vaziyette, bir gecede her şey değişmiş oluyor. Neden? Zira Cumhurbaşkanı, Sisi ile el sıkışmış oluyor.
* Bu durumda da vatandaşlar, aldıkları bilgiden daima şüpheleniyorlar, ‘Siyasi bir gündem mi var acaba’ diye. Bu türlü bir durum, olgun demokrasiye ulaşılmasında mahzur teşkil ediyor. Bu türlü bir medya ortamında birçok yasa geçiyor. Dezenformasyon yasası bunlardan birisi. Terörizm konusu bir de. Güya her çeşit eleştiriyi bastırmak için bu lisana getiriliyor üzere görünüyor. Birçok öbür kanun da var lakin yalnızca kanunlardan ibaret değil. Tıpkı vakitte aksiyonlar de problemli.
* Mesela ben, bir siyasetçiye tokat atan polis memuruna ilişkin bir görüntü izledim. Rastgele bir toplanma durumunda çok fazla sayıda polisin bulunduğunu görüyoruz. Çok fazla sayıda gözaltı gerçekleştiriliyor. Bu ortada, yargının içinde bulunduğu durum müthiş. Hiçbir vakit davanızda ne olacağını, mahkemede ne olacağını bilemiyorsunuz.
* Mesela İmamoğlu davasında hakimin değiştirilmesi üzere. Avukatlar da güç durumda. Bütün bunlar hakikaten çok telaş verici. Yalnızca hukuksal çerçeve değil, kararların uygulanması da telaş verici. Bir davanın tam ortasında hakimin değiştirilmesi, hiçbir biçimde demokratik standarda uygun değildir.
* Cezaevlerindeki durumdan da bahsetmek gerek. Sıhhat durumu berbat olan birçok insan cezaevinde. Tıpkı vakitte siyasi rehine olarak tanımlayabileceğimiz öbür beşerler da cezaevinde. Kavala ve Demirtaş üzere. AİHM kararlarından sonra içinde bulundukları durum, açıklanamaz bir şey. Kaftancıoğlu ve birebir formda de İmamoğlu davası da. İmamoğlu da bir nevi siyasi rehine üzere düşünülebilir.
“TÜRKİYE İLE TEKRAR ANGAJE OLMAK İÇİN HAZIRIZ”
* Tekrar de Türkiye ile münasebetlere tekrar sürat kazandırmak, Türkiye ile tekrar angaje olmak için hazırız. Bunu da istiyoruz. Lakin şayet büyük değişiklikler yapılmazsa iştirak sürecinin de bir 2-3 yıl daha bu biçimde devam etmesi mümkün olmayacak. Büyük değişiklikler yapılması gerekir derken bunu seçim sonuçlarından bağımsız olarak söylüyorum. Kim kazanırsa kazansın, yeniden de AB-Türkiye ortasında itimada dayalı bağların tekrar kurulabilmesi için büyük değişiklikler yapılması gerekiyor. Bu tıp hoş haberleri almaya açığız. Bilhassa insan hakları ve hukukun üstünlüğü mevzularında.
“İÇİŞLERİ BAKANI İLE GÖRÜŞMEMİZ EPEYCE GÜZEL BİR GÖRÜŞMEYDİ”
Sanchez Amor, gazetecilerin sorularını da yanıtladı. İstanbul Büyükşehir Belediye Lideri Ekrem İmamoğlu ile görüşüp görüşmediği ve İçişleri Bakanı Süleyman Soylu ile ilgili görüşmesi sorulan Amor, şu değerlendirmede bulundu:
* İmamoğlu ile görüşmedim, zira yalnızca Ankara’daydım. Fakat Lider İmamoğlu ile birkaç ay evvel İstanbul’da görüştüm.
* İçişleri Bakanı ile baş başa yaptığımız görüşme hayli uygun bir görüşmeydi. Bir yıl evvel de bir ortaya gelmiştik. Ben İspanyol’um. Münasebetiyle Türkiye’nin terörizmle ilgili sıkıntıları tahminen benim anlamam daha kolay olur. Bilhassa Türkiye’nin ve Türk yetkililerin terörle uğraşta içinde bulundukları duygusal durumu, modu anlamam tahminen daha kolay oluyordur. Olağan ki Türkiye’nin güvenlik ve terörizmle ilgili legal tasaları var.
* AB ve Türkiye’nin güvenlik ve Türkiye’nin terörle bağlantılı legal telaşları konusunda ortak bir yaklaşımı olması gerek.
“MUHATAPLARIM BİR ÜST MAHKEMENİN BUNU DÜZELTECEĞİNİ UMDUKLARINI SÖYLEDİ”
Sanchez, Ankara’daki temasları esnasında İmamoğlu hakkındaki kararın gündeminde olup olmadığına ait soruyu ise şöyle yanıtladı:
* Epey telaş verici bir gelişme olarak nitelendiriyoruz. Çoklukla muhataplarım bir üst mahkemenin bu durumu düzelteceğini umduklarını söylediler lakin yeniden de kaygı verici. Zira Yüksek Seçim Heyeti üyelerine ahmak demiş olması… Bu türlü bir şey Avrupa’da her gün oluyor ve çok olağan bizim için, Avrupa’da siyasetçiler açısından ve çok kolay bir şey bu.
* Hata teşkil edebilecek bir şey değil. Olağan ki diğer bir söz de kullanmayı tercih edebilirdi fakat aslında kolay bir şey söylüyor. Mesela Almanya’da yaşayan Türkler, bu biçimde istedikleri üzere konuşabilirler ve hiçbir türel sonucu da olmaz bunun. Demokrasilerde tabir özgürlüğünün olması ve yalnızca çok ağır ve önemli durumlarda bunun sınırlanması gerekiyor.
* Hatta kamu görevlilerine yönelik söylediklerinizde de tabir özgürlüğü açısından çok daha geniş bir alana sahipsiniz. Örneğin İspanya’da yargıçlar bunu yorumlarken şayet bir siyasetçiye bir şey söylenmişse, daha agresif bir şey olabiliyor, daha da geniş yorumlanıyor. Bir de bunun tam seçim öncesinde olması da öteki bir husus.
* Münasebeti ne olursa olsun, herkes bu mahkeme kararını seçim ile ilişkilendirdi. HDP’nin kapatılmasına da karar verilirse sanki bu davalardan sonra rastgele bir milletlerarası bağımsız gözlemci heyeti Türkiye’ye gelip bu seçimlerin adil yapılabildiğini söyleyebilir mi sizce?
* Bu cins davalar, bu çeşit kararlar Türkiye’nin memleketler arası imajına da ziyan veriyor. En büyük ziyanı Türkiye’nin imajına veriyor. Siyasette yeterli bir imaj hakikaten kıymetli bir şeydir. Bu davalar Türkiye’nin imajına ziyan veriyor. İmajı düzeltmek için rastgele bir askeri sistem kullanmak mümkün değil. Ya da süper askeri eserler üreterek de bu imajı düzeltemiyorsunuz. Lakin itimat ve demokrasi ile bu imaj düzelebiliyor.
“BARIŞÇIL VE İSTİKRARLI MÜNASEBETLERİN OLMASI ÇOK GÜZEL”
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Doğu Akdeniz Konferansı teklifine ait ise Amor, “Diplomatik yolların savunulması, daha evvel de söylemiştim ve biz de diplomatik yollardan yanayız, bu hoş. Fakat bir konferans düzenlenmesi durumunda kim, hangi yetkiyle, nerede olacak; bu üzere şeyler işin içine giriyor. Bu sıkıntı oluyor fakat bu tıp teklifler, bu konferansın düzenlenmesi, bilhassa komşularla münasebetlerin düzeltilmesi açısından da âlâ bir siyaset. Türkiye’nin Mısır, Ermenistan, İsrail ile ilgili gelişmeler epey düzgün. Barışçıl ve istikrarlı ilgilerin olması ve bunların da diplomatik yollarla geliştirilmesi çok güzel” değerlendirmesinde bulundu.
“KAVALA VE DEMİRTAŞ KARARLARIYLA İLGİLİ DİRENÇ GÖRÜYORUZ”
Amor, AİHM kararlarını uygulama konusunda isteksizlik gösteren birtakım ülkelerin bulunduğunu ve bununla ilgili bir ihlal prosedürü olduğunu belirterek şöyle konuştu:
* Biliyoruz ki Kavala ve Demirtaş davasından evvel, bir davadan ötürü bu ihlal prosedürüne tabi olan tek ülke var, o da Azerbaycan. Azerbaycan daha sonrasında AİHM kararını uyguladı. Kavala ve Demirtaş kararlarıyla ilgili direnç görüyoruz. AİHM kararlarını büsbütün göz arkası etmek kelam konusu olmamalı. Bizim beklentimiz de bu halde. (ANKA)