Uzun bir devir Adalar’ın tek ulaşım aracı eşekler, atların çektiği faytonlar ve bisiklet olmuş. Artık ne eşek kaldı ne at. Tek kalan bisiklet; o da akülü araç furyası ortasında kendine ne kadar yer bulabilirse artık. Gözünü neredeyse bisiklet üzerinde açmış bir bisiklet sevdalısı olarak Büyükada’da açılan “Adalar’da bisikletin 137 yılı” standını ilgiyle gezdim. Hararetle herkese öneririm.
Sergide ünlü müelliflerden atletlere, tarihi kişiliklerden mahallî halka bisikletle büyüyen, ada yollarını bisikletle arşınlayan pek çok adalının geçmişteki bisikletleri, bisikletlerin aksesuarları, kelamlı tarih anlatıları ve anıları sergileniyor. Her yere bisikletle gittiği için mahallî halkın “şeytan otomobilli adam” dediği Hüseyin Rahmi Gürpınar… Kırmızı toprak yolda bisiklet sürmeyi öğrenen ünlü ressamlarımızdan Tiraje Dikmen, çok sevdiği bisiklete, sürgün yıllarını geçirdiği Büyükada’da güvenlik nedenleri ile binemeyen Lev Troçki… Heybeliada’da doğan Aziz Nesin’in bisikletle olan ilgisi… Spor tarihimizin büyük isimlerinden Lefter Andonyadis’in bisikleti..
MİNİKLERE ÜÇ TEKERLİ
Türkiye’nin tahminen de birinci kapsamlı bisiklet standı. Adalıların anılarındaki bisiklet kıssalarının yanı sıra günümüzde de sürdürülebilirlik ve karbon ayak izinin ehemmiyetine vurgu yapıyor. Bisikletin nasıl bir araçtan emele dönüşebileceğini gösteriyor. Stant, Adalar Müzesi’nde ve altı ay açık kalacak. Küratörü Aydan Çelik olan standın açılışının bir sürprizi de Adalar Gençlik ve Çocuk Orkestrası’nın verdiği şahane bir küçük konser oldu.
Dört ile sekiz yaş ortasındaki çocuklar için imal edilen bu kırmızı üç tekerli, bir periyot oyuncak üretiminde da tercih edilen metalden yapılmış. Ahşap selesi pembe renk pantazotla kaplanmış. Vulkanize kauçukla çevrilen tekerlekler metal yıldız biçiminde. Bisikleti 1966-69 yılları ortasında Viktor Albukrek’in oğlu Metin kullanmış. Pedal yatakları tekraren kaynak yapılarak sağlamlaştırılmış.
AYBAR KOLEKSİYONU
Serginin bedelli modüllerinden biri, Güllü Aybar koleksiyonunda bulunan Terrot marka Fransız bisiklet. Babası Mehmet Ali Aybar’a ilişkin olan bisiklet, 1887’de Dijon’da açtığı fabrikada bisiklet üretmeye başlayan Charles Terrot’un soyadını taşıyor. 1961’de üretimi sonlanan markanın elimizdeki modeli en az altmış yaşında. Bisiklet, periyodunun yarış bisikletlerine ilişkin bütün özellikleri taşıyor. Türkçede “kalpiye” olarak isimlendirilen pedaldaki kayışlı sistem, uzun yıllar byarışçıların vazgeçilmeziydi.
MAÇA BEY’İN DÜKKANI
1940’larda Büyük Ada’ya gelmiş. Çınar Meydanı’nda açtığı dükkân, bir periyot adanın tek bisikletçisi. O periyot kiralık bisiklet çabucak hemen hiç yok. Maça Bey’in de işi, bisikletleri tamir etmek, hava basmak tıpkı vakitte çilingirlik ve oksijen kaynakçılığı da yapıyor. Alışılmış bu ortada o devir adanın en ünlü simalarından Balıkçı Horoz Reis ile gece yarıları hastaları küçük bir tekne ile Kartal’a hastaneye yetiştirdiklerini de unutmamak gerek.
İNÖNÜ AİLESİ
İsmet İnönü’nün Heybeliada’da denize çivileme atlayışı ünlüdür. Yeni şeyler öğrenmeye meraklı ikinci Cumhurbaşkanı, bisiklet sürmeyi biliyor muydu, bilmiyoruz. Lakin çocuklarının bisikletle içli dışlı olduklarını biliyoruz. İnönü ailesine ilişkin bir bisiklet 1980’lerin ortasında ABD’de, Trek markası İngiliz boru üreticisi Reynolds’un 531 serisinden üretilmiş. Çelik borular klasik geçme-rekor (lug) teknolojisyle birleştirilmiş.
