Belçika’da sığınma başvurusu yapanlara barınacak yer gösterilmemesiyle ilgili bir yılı aşkın müddettir kriz yaşanıyor. Ülkedeki sivil toplum kuruluşları (STK) ve avukatlar, 18 Aralık Milletlerarası Göçmenler Günü vesilesiyle mevzuyu sık sık gündeme getiriyor.
Mültecilerin Statüsüne ait 1951 Cenevre Sözleşmesi’nin 3’üncü unsuruna nazaran, sığınma başvurusu yapılan devletin barınma ve makul maddi şartlar sağlama yükümlülüğü bulunuyor.
Belçika, mülteci kabul merkezlerinin kapasitelerinin dolmasını münasebet göstererek yükümlülüğünü yerine getirmiyor.
Belçika Federal Sığınmacı Kabul Kurumunun (Fedasil) Brüksel’deki merkezinin önünde neredeyse her sabah yüzlerce kişi sıraya giriyor. Pek azının başvurusu alınırken kalanlar polis tarafından uzaklaştırılıyor.
Yüzlerce kişi, başvurusu alınsa da alınmasa da geceyi sokakta geçirmek zorunda kalıyor. Bunlar ortasında devir periyot bayan ve çocuklar da oluyor.
Ekim ayı başında refakatçisi olmayan 21 sığınmacı çocuğun ve 20 aylık hasta bir bebekle annesinin sokağa terk edilmesi, ülke gündemine oturmuştu.
Fedasil son 3 haftadır bayan ve çocuklara yer gösterilmesine öncelik veriyor. Çoğunluğu Afganistan’dan, başkaları ise Burundi, Fas, Cezayir, Suriye, Eritre ve Somali’den gelen 20’li, 30’lu yaşlardaki yüzlerce erkek, sokağa terk edilmiş durumda.
Son bir aydır hava sıcaklıklarının süratle düşmesi nedeniyle kalacak yer arayışına giren bu bireyler, merkez ilçelerden Schaerbeek’teki eski bir devlet dairesini mesken edindi.
Paleis Caddesi’ndeki 7 katlı binada çoğunluğu Afganistan’dan, kalanı ise Burundi, Fas, Cezayir, Suriye, Eritre ve Somali’den gelen 700 civarı kişi barınıyor.
Kaldıkları binanın dış duvarlarında sığınmacıların Belçika devletine karşı kazandığı davalara ait yapıştırılmış evraklar ve girişinde yığılan çöpler dikkati çekiyor.
Sığınmacılar, makûs bir kokunun hakim olduğu binanın paklığını, kendi ortalarında kurdukları yönetim vasıtasıyla sağlamaya çalışıyor.
Belçika devletinin sıhhat, besin ve hijyen dayanağından de yoksun bu şahıslar, gündüzleri kendilerine istekli bakım hizmeti veren “Hub Humanitaire” isimli merkeze giderek STK’lerin imkanları dahilinde dağıttıkları yemekleri yemek, banyo yapmak ve doktora görünmek için sıraya giriyor.
Giriş katında kurulan masalarda istekli avukatlar, sığınmacılara her gün 12.30’a kadar türel danışmanlık yapıyor.
“Yatak, yorgan, sıhhat hizmeti, su dahi yok”
27 yaşındaki Afgan sığınmacı Irfanullah Raheemi AA muhabirine yaptığı açıklamada, 2 ay evvel sığınma başvurusu yaptığını ve 18 Ocak 2023 için kendisine mülakat tarihi verildiğini lakin barınacak yer gösterilmediğini söyledi.
“Hava sıcaklıkları giderek düşüyor. Burası kalmak için elverişli bir yer değil. Yatak, yorgan yok. Sıhhat hizmeti yok. Su dahi yok. Bunların her biri için her gün yürüyerek uzaklık katediyoruz.” diyen Raheemi, taleplerini şöyle aktardı:
“Bize kalacak yer gösterilmesini, sığınma müracaatlarının kıymetlendirilmesi sürecinin hızlandırılmasını, sığınmacıların en kısa müddette oturum ve çalışma müsaadesi almasını ve toplumun olağan birer modülü olmasını istiyoruz.”
“Bu, onurumuza ters bir durum”
31 yaşındaki Fawad Safi de kendi üzere birçok kişinin Afganistan’da Taliban öncesi devirde rütbeli askerler olduğunu belirterek şunları lisana getirdi:
“Terörizm yalnızca Afganistan için değil, dünya için tehditti. Biz yalnızca Afganistan için değil, tüm dünya için savaştık ve artık buradaki durumumuza bakın. Dünyadaki sığınmacı haklarını, insan haklarını biliyoruz. Yemek yok, barınacak yer yok. Kaldığımız yer resmi bir yer değil. Sıcak su yok, tıbbi takviye yok. Biz dilenci değiliz. Burada birilerinin bize yemek vermesini bekliyoruz ki; karnımızı doyuralım. Bu onurumuza muhalif bir durum. Genç bir erkek olarak aklım, gücüm, sıhhatim yerinde. Çalışabilirim lakin burada Belçika devleti ellerimizi kollarımızı bağladı. Burada beklemekten öteki yapacak bir şeyimiz yok.”
28 yaşındaki Khalid Damarn ise “Brüksel’de bulunan NATO’nun dikkatini çekmek istiyorum. Afganistan’da NATO ile birlikte çalıştık. Ben Afganistan’da Bagram Hava Üssü’nde binbaşıydım.” diye konuştu.
Kendisiyle tıpkı odada kalan herkesin eski asker olduğunu vurgulayan Damarn, Afganistan’da eşi ve çocuklarının bulunduğunu; inançta olduklarından emin olmadığını söyledi.
Damarn, “Belçika şayet sığınmacılara kalacak yer göstermeyecekse sığınma başvurusu alımlarını büsbütün durdursun.” dedi.
“Belgesiz, hekimsiz, ilaçsız, gıdasızız”
41 yaşındaki Burundili sığınmacı Hitimana Jean de Dieu, temel mesleğinin papazlık olduğunu, ülkesindeki olumsuz güvenlik kaideleri nedeniyle Belçika’ya göç ettiğini belirtti.
De Dieu, 20 Eylül prestijiyle Fedasil’den sığınma başvurusu yapanlara verilen Annex 26 evrakını aldığını lakin barınacak yer gösterilmediği için başvurusu sonuçlanana dek bu binada kaldığını lisana getirdi.
İki ay öncesine kadar ise sokaklarda yatıp kalktığını belirten de Dieu, gece uyudukları sırada eşyaları çalındığı için bu metruk binaya sığındıklarını belirtti.
De Dieu, yüzlerce insanın bir ortada kaldığına dikkati çekerek “Belgesiz, hekimsiz, ilaçsız, gıdasızız. Bazen önemli sıhhat sorunları oluyor.” diye konuştu.
“Durumu AİHM’e taşıyoruz”
Gönüllü Türk avukatlardan Döne Dağyaran, “Ne yazık ki Belçika hükümeti, iki yıldır Belçika mahkemelerinin çıkardığı kararları uygulamıyor. Cenevre Sözleşmesi’nden kaynaklanan sorumluluklarını yerine getirmiyor. Brüksel barosunda 150 kadar istekli avukat, bu durumu Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine (AİHM) taşıyoruz.” tabirlerini kullandı.
Dağyaran, sığınmacıların kaldığı binanın Brüksel’de Türklerin ağır yaşadığı muhite yakın olduğunu belirterek besin, kıyafet, kışlık battaniye ve yorgan yardımında bulunmaları daveti yaptı.
Belçika’da mahkemeler, birden fazla istekli avukatların sığınmacılar ismine açtığı 7 bin davada Fedasil’i ve devleti, milletlerarası müdafaa başvurusu yapan sığınmacılara barınacak yer göstermeyerek sokağa terk etmesi nedeniyle hatalı buldu.
Brüksel Asliye Hukuk Mahkemesi, 19 Ocak’ta Fedasil’in “en az bir şahsa kalacak yer verilmeyen yahut sığınma başvurusu alınmayan her iş günü başına” 5 bin avro ceza ödemesine hükmetti. Ceza ölçüsü daha sonra 8 bin avroya çıkarıldı.
Gönüllü avukatlar, hiçbir ödemenin yapılmadığını belirtiyor.
“Belçika’da yıllardır görmediğimiz virüsler çıkıyor”
Sığınmacılarla ilgilenen ana STK’lerden “Refugee Work Flanders”ın sorumlusu Thomas Willekens de metruk binada kalan yüzlerce kişinin büsbütün kendi hallerine bırakıldığını, STK’lerin yapısal bir işbirliği yapacak kapasitesinin olmadığını söyledi.
“Binada uyuz ve difteri yayılıyor. Belçika’da yıllardır görmediğimiz virüsler çıkıyor.” diyen Willekens, göç arttıkça bayanlar ve çocukların da yine sokaklarda kalacağına dikkati çekti.
Willekens, “Binada uyuz ve difteri yayılıyor. Kış ve sıhhat şartlarının berbatlaşması, en büyük sorun. Sokakta ölen sığınmacıları görmemiz an sorunu.” dedi.
Belçika’nın, iç hukukuna, AB hukukuna ve memleketler arası hukuka alışılmamış davrandığını vurgulayan Willekens, şöyle devam etti:
“Dış dünyaya nasıl bir bildiri verdiğimizi bilmiyorum. Belçika’nın AB’nin hukukun üstünlüğüne uymadığı gerekçesiyle önlem aldığı Macaristan’dan farkı ne? Neden ihlal prosedürü başlatılmıyor?”
AB: Durumun farkındayız
AB Komitesi sözcülerinden Fiorella Belciu ise Belçika’daki krizden haberdar olduğunu ve kelam konusu üye ülkenin krizi aşmak için desteklendiğini söyledi.
Belciu, Belçika’nın 2014’ten bu yana İltica Göç ve Ahenk Fonundan takviye aldığını, Ahenk için Kurtarma Yardımı kapsamında da 2021 içerisinde 259 milyon, Avrupa Bölgeleri Fonu kapsamında da 71 milyon avro aldığını kaydetti.
Belciu, ayrıyeten AB Sığınma Ajansının da Belçika’ya alanda operasyonel dayanak sağlamak için uzman ve tercümanlar görevlendirdiğini tabir etti.