Antalya’nın Ak su ilçesinde batıda Aksu Nehri, doğuda Beşgöz Deresi arasındaki 1,2 kilometrelik Kumköy sahili, geçen yıl mart ayında Resmi Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle ‘deniz kaplumbağaları üreme alanı’ ilan edildi. Bu alandaki 500’ü aşkın derme-çatma yapıdan oluşan çardaklar ve kumsalın çöplükler içindeki hali, doğaseverleri isyan ettirdi. Bölgede yıllardır ‘çardak’ adı altında hiçbir elektrik, su ve atık su alt yapısı olmayan kumsaldaki kaçak yapılarda yaz boyunca bölge halkı, caretta carettaların yaşam alanı kumsal üzerinde yaşıyor.
“İÇİNİZE NASIL SİNİYOR”
Kuş gözlemcisi Gökçe Coşkun, caretta caretta türü deniz kaplumbağalarının koruma alanı ilan edilen ancak 500’ü aşkın baraka tarzı yapıyla işgal edilmiş Kumköy sahilindeki sorunu, sosyal medya hesabından paylaştı. Kumsalda karşılaştığı manzara karşısında isyan eden Coşkun, “Burası caretta caretta sahili olarak geçen ve caretta carettaların yuvalama yaptığı Kumköy sahilinin son hali. Yazıklar olsun buna göz yumanlara. Bu ülkeyi sevmek demek doğasına sahip çıkmaktır. Tabelada ‘Deniz kaplumbağalarının üreme alanındasınız’ yazıyor ve çevresindeki manzara. Bu şekilde mi yaşatıyorsunuz, doğal mirasımız olan bir alanı bu hale getirerek Sadece merak ediyorum. İçinize nasıl siniyor Biraz dik durun, kaybolan hepimizin değerleri. Geçen sene burada çok az oba vardı, şimdi ise denizin içine kadar girilmiş. Bu durumu övünülecek bir şey olarak paylaşıyorlar. Başlıkları ise ‘Denize sıfır obalarda ücretsiz tatil kıskandırıyor’. Her şeyi tüketmeyin yeter artık” dedi.
DERME-ÇATMA YAPILARIN SAYISI ARTIYOR
Son yıllarda sayıları ciddi oranda artan çardaklarda yaşayanlar, bir de dernek kurdu. Kumsalın baraka tarzı yapılarla dolması nedeniyle caretta caretta yuvalama alanları da etkilenirken, bölgede 23 yıldır caretta caretta yuvalarının tespiti, yavruların yuvadan çıkışı gibi çalışmaları sürdüren Ekoljik Araştırmalar Derneği’nin (EKAD) raporuna göre, insan kaynaklı yuvalardaki yumurtaların bozulma oranı da çok yüksek düzeyde çıktı.
YUMURTALARA İNSAN BASKISI
EKAD Başkanı Hacettepe Üniversitesi’nden Dr. Ali Fuat Canbolat, Kumköy sahilinde 2021 sezonunda 178 yuva belirlediklerini ve yuva yoğunluğunun kilometre başına 148,3 olduğunu açıkladı. Bu oranın caretta carettalar için çok uygun kumul yapısına sahip olması nedeniyle yüksek olduğuna işaret eden Dr. Canbolat, buradaki yoğun insan faaliyetleri yüzünden yumurtaların yüzde 56.9’unun bozuk çıktığına dikkat çekti. Canbolat, “Maalesef kumsalın çok kötü kullanımı nedeniyle su kullanımı, kanalizasyon atıkları, iş makineleriyle çardakların kurulumu sırasında kumsal yapısının değiştirilmesi gibi pek çok neden yumurtaların bozulmasına sebep oluyor. Yuva sayısı fazla ama yavruların yumurtadan çıkış başarısı çok düşük. 2021’de bu kumsala 12 bin 159 yumurta bırakılmış, yüzde 56,9’u bozulmuş. O bölgede denize ulaşan yavru sayısı da yüzde 36,9. Çok düşük bir oran ve 4 bin 485 yavru. Belek’te ise bu oran yüzde 45-50 civarında” diye konuştu.
TAMAMI KAÇAK YAPI
Kumsaldaki sorunla ilgili Tabiat Varlıkları Genel Müdürlüğü yetkililerine de bilgi aktardığını anlatan Dr. Canbolat, “Oradaki yerel insanlar orayı bir şekilde kullanıyor, kaplumbağaların korunması konusunda bize yardımcı da oluyorlar ama bu hassasiyet oradaki sorunu çözmüyor. Haziranda çardakların kurulumu, tadilatı için iş makineleri ve traktörler giriyor ve kumsal darmadağın oluyor. Ayrıca son yıllarda çardak sayısı da o kadar yoğunlaştı ki yer kalmadığından neredeyse denize sıfır çardaklar kuruluyor. Tabii bunların elektrik, su, kanalizasyon hiçbir altyapı sistemi yok, tamamı kaçak yapı” dedi.
“ÇARDAKLAR VİLLAYA DÖNÜŞÜRSE ŞAŞIRMAM”
Kumsalda insan yerleşimiyle başıboş köpeklerin de yoğunlaştığını ve yuvalara zarar verdiğini anlatan Dr. Canbolat, “Gerçekten çardakta kalan insanlar kaplumbağalar konusunda çok hassas davranıyor ve elinden geldiği kadar yardımcı oluyor ama bu var olan sorunları çözmüyor. Kumsal tahribatı ve çöpler bunlar çözülemiyor. Bu durum yöresel bir hal almış durumda ve aynı şekilde geçmişte Kumluca’da Mavikent bölgesinde de çardaklar yoğundu ve günümüzde bunların hepsi villaya dönüştü. Yakın zamanda buradakiler de villaya dönüşürse şaşırmam. Hatta pandemi döneminde bu çardaklar kiraya verilip turizm bile yapılmaya başlandı. Otellere gitmeyip çardakları kiralayan birçok tatilci de oldu” diye konuştu.
ÇARDAKLAR KUMKÖY’DEN KADRİYE SINIRINA TAŞTI
Kumköy sahili çardaklarla dolduğu için Serik ilçesi sınırındaki Beşgöz Deresi’nden itibaren doğuda yeni çardakların kurulmaya başlandığına dikkati çeken Dr. Canbolat, bu konuda Serik Belediye Başkanı Enver Aputkan’ı uyardığını, başkanın gelecek yaz dönemi Serik sınırında çardak kurulumuna izin vermeyeceğini söylediğini anlattı. Dr. Canbolat, bu sahilde iki temel sorun olduğunu belirterek, “Birinci, o çardaklar nedeniyle kumsalın tahribatı, ikincisi de kullanım aşamasındaki sorunlar ve kullanım sonrası kumsalda bırakılan çöp ve atıklar. Çardakların hem doğusu hem batısı beş yıldızlı otellerle dolu. Böyle bir durumda o insanlara ‘Bu çardakları kaldırın’ demek de beni rahatsız ediyordu” dedi.
“KUMSALDAN ÇARDAKLAR KALDIRILMALI”
Çözümün insanları oradan kovmak olmadığını da dile getiren Dr. Canbolat, geleneklerini yaşatabilecekleri alternatif yaşam alanı yaratılması gerektiğini belirterek, şu öneride bulundu:
“Kumköy’deki kumsalın hemen ardında bir patika yol var yolun arkası ormana kadar boş bir alan. Kaplumbağaların yuvalama alanı için en az 50 metre kumsalın boş bırakılması gerekiyor. Dolayısıyla arkadaki boş alan buna uygun ve çardaklar bakanlık ve belediye iş birliğiyle kanalizasyon, elektrik, su gibi alt yapısı da uygun bir imar planı hazırlanıp oraya taşınabilir. Kumsaldaki çardak sayısı o kadar çok artmış ki, bu yaz orada çardaklar için de market bile kurulmuş.”
ÇARDAK SAHİPLERİ DERNEK KURDU
Öte yandan çardaklarda yaşayanların kurduğu Kumköy Koruma Geliştirme ve Yaşatma Derneği Başkanı Abdullah Kaya, şu anki durumun çardaklarda yaşayanlar açısından iyi olmadığına dikkat çekerek, “Zaten bizim de derneği kurma amacımız caretta carettaları korumak ve onların yaşam alanı üzerindeki çardakları daha geri noktalara çekmek. Bu konularda belediye ile iş birliği çalışmaları da yapıyoruz. Burada 30-40 yıldır bölge insanı çardak kuruyor. Kıyı kenar çizgisine uygun belediyeyle iş birliği içinde, caretta caretta yuvalama alanları üzerine artık çardak kurdurmuyoruz ama önceden kurulanlar var ve onları da daha geriye çektirmek için çalışmalar başlattık” dedi.
