Dünya üzerinde o kadar fazla hayvan çeşidi var ki araştırmaya kalkarsanız ömrünüz yetmeyebilir. Bilhassa okyanus üzere bölgelerin daha birçok kısmının keşfedilmediği göz önünde bulundurursak sahiden ömrünüz yetmeyebilir. Ama bu yazımızın konusu epeyce spesifik bir hayvan üzerine.
Bahsi geçen hayvanımız kirpi. Kirpiler aslında hayli tehlikesiz varlıklar ve kendine has birtakım özellikleri var. Çok alışageldiğimiz bir durum olmasa da kimi insanlarevcil hayvan tercihlerini kirpiden yana kullanabiliyor. Biz de bu yazımızda kirpiler hakkında eğlenceli bilgiler verip, merak edilen soruları cevaplayacağız.
Kirpiler ne yer, nerede yaşar? Farklı bilgiler:
Kirpiler ne yer, ne ile beslenir?
- Un kurdu: Canlı, dondurulmuş yahut kurutulmuş bir formda. Nasıl olduğu fark etmeksizin un kurdu kirpiler için epey yeterli bir kitin kaynağıdır. Ancak genel olarak canlı olan solucanlar daha fonksiyonel olabiliyorlar. Canlı hallerinde hareket de ettiklerinden ötürü kirpinin yakalaması için uğraş sarf etmesine sebep oluyor bu da güzel bir zihinsel ihtar kaynağı manasına geliyor.
- Cırcır böceği: Besin kaynağı olarak un kurdu ile aşağı üst birebir özelliklere sahip olan cırcır böcekleri de âlâ birer kitin kaynağıdır. Zihinsel ikaz kaynağı için canlı olanlar tercih edilse de dondurulmuş yahut kurutulmuş olanlar da iş görecektir.
- Meyve cinsleri: Kurutulmuş meyveler ziyanlı olduğu için mevzu dışı olsa da aşikâr ölçülerde verilen taze meyveler kirpiler için epeyce iştah açıcıdır. Elma, muz, çilek ve kavun ekseriyetle kirpilerin tercih ettiği meyvelerden birkaçı.
- Sebzeler: Kurutulmuş sebzeler birebir halde burada da husus dışı kalıyor. Bunun yanı sıra nişastalı zerzevat tiplerinden de kaçınmakta yarar var (mısır, patates, havuç vb.). Taze domates, taze yeşil fasulye yahut pişmiş kabak ise kirpilerin zerzevat menüsündeki örneklerden birkaçı.
- Pişmiş et: Bol bol pişmiş et tüketmek yeniden ziyanlı olsa da yüksek protein ve az yağ içeren kedi, köpek maması yahut pişmiş tavuk küçük ölçülerde yedirilebilir.
- Pişmiş yumurta: Olağan sabit öğünlerinin dışında bir değişiklik yapmak istiyorsanız biraz çırpılmış yahut haşlanmış yumurtalar protein açısından varlıklı olduğu için kirpinizin güzeline gidebilir.
Kirpiler bahsedildiği çeşide nazaran farklılık gösterse de ekseriyetle omnivor (hem et, hem otla beslenen canlı) yahut böcek yiyiciler olarak kabul edilir. Lakin kirpilerin genel tarifine omnivor daha çok uyuyor. Yabanî tabiatta ömrünü sürdüren bir kirpi spesifik olarak böcek tüketmek yerine çeşitli bitki vb. yiyecekler ile de karnını doyurabiliyor. Dünyanın dört bir yanındaki kirpiler, bulunduğu bölgenin şartlarına ahenk sağlamak için farklı hallerde besleniyor. Bu durumdan en çok muzdarip olan evcil kirpiler olabilir. En yaygın evcil kirpi tipi ise Afrika Pigme kirpileridir. Kendileri melez olduğu için yabanî tabiatta yaşayan bir kirpiyle birebir beslenme sistemine sahip değil.
Peki, kirpiler nerede yaşar?
Dünya çapında yaklaşık 17 kirpi cinsinin olduğu biliniyor ve bu tiplerin hepsi birbirine hayli yakın. Avrupa, Afrika ve Asya genel olarak kirpilerin yaşadığı bölgeler olsa da kirpilerin Yeni Zelanda’da görüldüğü durumlar da mevcut. Ancak bu tıp başka çeşitlerden farklı olarak Avrupa’nın kendi kirpisi olan Erinaceus eurapeus’tur. Bu kirpinin keşfi ve tanıtımı Avrupa’da yapıldığı için o tarafla daha çok bağdaştırılıyor.
Kirpiler bulundukları ortama epey güzel ahenk sağlayabiliyorlar. Tropiklerden tutun Finlandiya’nın en kuzeyindeki iklimlerine kadar uzayabilen bir uyumluluk sürecinden bahsediyoruz. Dünya üzerine yayılmaları ise birkaç farklı bölgeden başladı. Batı tarafında İngiltere ve İrlanda’dan, Doğu tarafında ise Avrupa, Asya, Rusya ve Çin üzerinden yayıldılar. Kirpiler var olan birçok yerde yaşayabiliyorlar. Çöller, doruklar, ormanlık, çayırlar hatta insanların yerleşkelerinde bile kirpilere rastlamak mümkün.
Kirpiler hakkında eğlenceli bilgiler:
- Kendilerini korumak için top haline bürünürler
- Genellikle ‘yalnız kurt’ formunda yaşarlar
- Yılan zehrine karşı doğuştan dirençliler
- En eski akrabaları yaklaşık 125 milyon yıl evvel yaşadı
- Vücutlarında bir zırh var
Kendilerini korumak için top formuna bürünürler
Kirpilerin her çeşidinde olan bu sistem, kendilerini korumak için en büyük şanslarıdır. Kirpiler tehlikede olduklarını hissederlerse yahut dış bir etken tarafından uyarılırlarsa kendilerini korumak ve peşlerindeki yırtıcıları caydırmak için yuvarlanıp top biçimini alırlar. Bu halde dikenlerini sivriltip savunma sistemlerini oluşturabiliyorlar ve yüz, göğüs, bacak ve mide üzere kürkle kaplı olan kısımlarını da koruyabiliyorlar.
Genellikle “yalnız kurt” formunda yaşarlar
Kirpileri bir topluluk halinde görmek pek mümkün değil. Ekseriyetle yalnız başlarına yaşarlar ve yalnızca çiftleşmeleri gerektiğinde kendilerine bir eş ararlar. Erkek kirpi dişi, bir kipi bulduğunda çiftleşme ritüeli için etrafında tekraren dolaşır. Çiftleşmeden sonra ise erkek dişisini çabucak bırakır ve yaşamaya devam eder. Bu esnada ise dişi yaklaşık 6 hafta içerisinde 4-6 tane yavru doğurur. Enteresan bir biçimde anne yavruları ile meskeni paylaşmaz ve yavrular süratli bir halde sütten kesilir. Yaklaşık 4 ila 6 hafta içerisinde de yavrular kendi başlarına yaşamaya başlarlar.
Yılan zehrine karşı doğuştan dirençliler
Birçok Avrupa kirpisinin kanında yılan zehrini etkisizleştiren yahut zayıflatan doğal proteinler bulunur. Firavun faresi, domuz ve bal porsuğu üzere birtakım hayvanlar da evrimlerinin bir sonucu olarak bu bağışıklığı kazanmışlardır. Kirpilerin sahip olduğu bu direnç epey değerlidir. Zira kirpiler zehirli yılanlara karşı dayanabilir hatta onları avlayabilirler. Alışılmış ki ne kadar dirençli olsalar da bu bağışıklık %100 değildir. Zehir oranı çok yüksek bir yılan tarafından ısırılmak ölümcül olabilir.
En eski akrabaları yaklaşık 125 milyon yıl evvel yaşadı
2015 yılında bir küme İspanyalı bilim adamı, kirpi ile bağdaştırılabilecek bir memelinin fosillerini keşfetti. Yapılan bu keşif Mezozoik memelilerde omurga gibisi yapıların birinci kere gözlemlenmesini sağladığı için hayli büyük bir kıymet taşıyordu. Hayvanın boyutu ve keratin yapılarının varlığı yeni fikirlerin ortaya çıkmasını sağladı. Bilim adamlarına nazaran yaklaşık 125 milyon yıllık olan bu fosil birçok benzeri istikametleri ile dikenli farelerin ve kirpilerin atası olabilir.
Vücutlarında bir zırh var
Kirpi denildiğinde birinci akla gelen şey dikenleri olabilir. Bu dikenler kirpi çeşitlerinin hepsi için imza bir görünüş sağlıyor. Bahsi geçen dikenler aslında keratinden yapılmış 1 inçlik evrimleşmiş tüylerdir. Yetişkin bir kirpide 5.000 ila 7.000 ortası tüy vardır. Bedenin yanlarını ve sırtını kaplayan bu tüyler kirpinin en büyük savunma sistemini oluşturur. Ne zehirlidirler ne de bir dikenli tel üzere keskin ve bedenlerine epeyce sıkı bir halde bağlıdırlar. Birçok kirpi doğuştan tüylerine sahiptir. Birinci doğduklarında hayli yumuşak bu tüy vakitle sertleri ile yer değiştirir.