Avni Lifij’in platin-paladyum baskı ile üretilmiş fotoğraflarından oluşan “Affedersiniz lakin, sanat bir kodak fotoğrafı değildir. Ressam Avni Lifij’in Yine Hayat Bulan Fotoğrafları” isimli stant, Dr. Necmi Sönmez küratörlüğünde 1851.gallery’de hayata geçti. Lifij’e farklı bir perspektiften bakmamızı sağlayan stant, 18 Ocak tarihine dek ziyaret edilebiliyor.
Avni Lifij Serginin farklı öyküsüne 1851.gallery’den bahsederek başlamak istiyorum. Kerim Suner tarafından kurulan 1851.gallery, dijital sanat üretim tekniklerinin büyük oranda arttığı günümüzde analog üretime dikkat çekiyor. Tarihi ve el imali tekniklerle fotoğraf üreten sanatkarların çalışmalarına tartı veren galeri, Kerim Suner’in 2016 yılından beri bu alandaki çalışmalarını sürdürdüğü 1851.studio’nun devamı niteliği taşıyor. Türkiye’nin birinci sanat galerilerinden Galeri Lebriz’i kuran aileden gelen ve birinci sanat portalı lebriz.com’un kurucusu olan Kerim Suner, uzun yıllara dayanan tecrübesini 1851.gallery ile yeni bir boyuta taşıyor. Yaklaşık 10 yıldır tarihi ve el üretimi fotoğraf teknikleriyle ilgilenen Suner, dünyada bu hususta çok fazla farkındalığın olmadığından Türkiye’de ise bu oranın güzelce düştüğünden bahsediyor. Bu mevzuyu ön plana çıkartmak ve dikkat çekmek Suner’in galeriyi kurarken esas motivasyonları ortasında yer alıyor.
Avni Lifij-Otoportre 1914 Jenerasyonu ressamlarından Avni Lifij’in fotoğrafları, çekildiklerinden 100 yıl sonra birinci defa özel olarak hazırlanmış bir stantla, Dr. Necmi Sönmez küratörlüğünde gün yüzüne çıkıyor. 1914 Jenerasyonu olarak bilinen sanatkarların hangi şartlarda yaşadıklarını, çalıştıklarını belgeleyen bu fotoğrafların Avni Lifij’in şimdi yazılmamış olan Türk sanatı tarihindeki ayrıcalıklı yerinin altını çizdiğini söyleyen küratör Necmi Sönmez ekliyor: “Zeki Faik İzer, Burhan Doğançay başta olmak üzere şahsen fotoğrafla uğraşan sanatkarlar, gerçekliği sorgulayan çok katmanlı bir görselliği savunmuşlardı. Stant, bu ressam-fotoğrafçılar jenerasyonunun birinci üyesi ve modernizmin savunucusu olan Avni Lifij’i geniş odaklı bir sorgulamanın ortasına yerleştiriyor. Lifij bu fotoğrafları sanki sanatına araç olarak mı, yoksa emel olarak mı üretmişti?”
Kusursuz Sirel Lifij- Avni Lifij Avni Lifij’in ailesi olan Sirel ailesi koleksiyonunda korunan cam negatiflerden, devrin önde gelen tekniği platin-paladyum baskı ile hazırlanan 36 fotoğraf, 1851.studio tarafından 6 aylık bir süreçte, incelikli bir çalışma ile üretildi. Seçki, Avni Lifij’in 1900’lerde İstanbul’da, akabinde 1920’lerde Ankara’da çekmiş olduğu fotoğraflardan oluşuyor. Platin-paladyum baskı ile hazırlanan süreci Kerim Bey şöyle söz ediyor: “Beş-altı aylık bir süreç boyunca negatiflerin tekrar fotoğraflarının çekilmesi, negatiflerden baskıya uygun dijital negatifler hazırlanması ve o negatiflerin periyodun tekniklerinden olan platin-paladyum tekniğiyle basılması sonucu stanttaki fotoğraflar ortaya çıktı.” Stantta karşımıza çıkan fotoğrafların üretim sürecindeki titiz işçilikten şöyle bahsediyor: “Osman Sirel’den bize gelenler yaklaşık 10×12 cm ya da 7×5 cm boyutlarında cam negatiflerdi. Bu cam negatifler o periyot çok yaygın kullanılan, hazır satın alınabilen negatiflerdi. Ortadan geçen 100 yıla yakın vakitte çok büyük ziyan görmüş durumdaydı birden fazla. Onların tekrar fotoğrafının çekilip bilgisayarda kırıkları, çizikleri, üzerlerindeki tozlar, emülsiyon bozukluklarının düzletilmesiyle uğraştık.”
Lifij’in fotoğrafa nasıl baktığını manaya fırsatı yakaladığımız çalışmalar, uzun vakittir sanat ortamında konuşulan fotoğraf hedef mı yoksa araç mı konusunu da gündeme getiriyor. Sönmez bu bahisteki kanıları şu kelamlarıyla tabir ediyor: “Bu fotoğraflara bakarak aslında geliştirmek istediğim bir tez vardı. Hem Türkiye’de hem dünyadaki sanat tarihi yazılımında fotoğrafın yalnızca bir etkilenim kaynağı olarak yorumlanması kelam konusuydu. Ben bunun yanlış olduğunu fotoğrafın da tıpkı desen, fotoğraf, yağlı boya, gravür üzere özgün bir teknik olarak sanatkarların üretim süreçlerinde yeni kapılar araladığını düşünüyorum. Hasebiyle ben fotoğrafı fotoğraftan, yağlı boyadan başka bir seviyede düşünmüyorum.”
“Affedersiniz ancak, sanat bir kodak fotoğrafı değildir.” Ressam Avni Lifij’in Yine Hayat Bulan Fotoğrafları Standı Lifij’in fotoğrafı fotoğraftan ayırmadığını söyleyen Sönmez, sanat pratiğinin en başından itibaren fotoğraf çekmenin sanatkarın yararlandığı ve beslendiği alanlardan biri olduğunu belirtiyor. “Siyah beyaz negatiflerinin peşine düşmek, bunları koruyan Sirel ailesinin üyeleriyle bir arada çalışıp kitabını hazırlamak, kitap çıktıktan sonra araştırmalarıma devam edip, ailenin farklı çekmecelerde bulduğu yeni negatiflerin izini sürmek bu türlü bir stant hazırlamamda benim için çok kıymetli oldu.”
“Affedersiniz lakin, sanat bir kodak fotoğrafı değildir.” Ressam Avni Lifij’in Tekrar Hayat Bulan Fotoğrafları, 18 Ocak tarihine dek 1851.gallery’de ziyaret edilebilir.